تفسیر آیات قرآن کریم- سوره غافر – آیه28 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَقَالَ رَجُلٌ مُّؤْمِنٌ مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَکْتُمُ إِیمَانَهُ أَتَقْتُلُونَ رَجُلًا أَن یَقُولَ رَبِّیَ اللَّهُ وَقَدْ جَاءکُم بالْبَیِّنَاتِ مِن رَّبِّکُمْ وَإِن یَکُ کَاذبًا فَعَلَیْهِ کَذبُهُ وَإِن یَکُ صَادقًا یُصِبْکُم بَعْضُ الَّذی یَعِدُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ
و مرد مؤمنی از آل فرعون که ایمان خود را مخفی می کرد گفت: آیا می خواهید مردی را به دلیل این که می گوید: پروردگار من خدا است بکشید! در حالی که به راستی با دلیل های روشن از جانب پروردگارتان نزد شما آمده است و اگر دروغگو باشد دروغش فقط به زیان خود او است و اگر راستگو باشد بعضی از آنچه شما را با آن تهدید می کند به شما خواهد رسید; همانا خداوند کسی را که مُسرف و بسیار دروغگو باشد به هدف نمی رساند.
1 - اعتراض و اظهار مخالفت مؤمن آل فرعون نسبت به تصمیم قتل موسی(ع) از سوی فرعون
وقال رجل مؤمن من ءال فرعون یکتم إیمـنه أتقتلون رجلاً أن یقول ربّی
2 - مؤمن معترض از خاندان فرعون، ایمان خود را پوشیده می داشت.
قال رجل مؤمن من ءال فرعون یکتم إیمـنه
3 - نفوذ آیین موسی(ع) در میان خاندان فرعون و ایمان آوردن مردی از آنان
قال رجل مؤمن من ءال فرعون
4 - تقیه مؤمن آل فرعون و کتمان کردن ایمانش، کاری پسندیده و به جا بود.
و قال رجل مؤمن من ءال فرعون یکتم إیمـنه
5 - تقیه و پوشیده داشتن ایمان، در صورتی که موجب حفظ جان دیگر مؤمنان شود، جایز و به جا است.
و قال رجل ... یکتم إیمـنه أتقتلون رجلاً أن یقول ربّی اللّه
6 - مشروعیت تقیه و کتمان ایمان، در دین موسی(ع)
و قال رجل مؤمن من ءال فرعون یکتم إیمـنه
7 - دفاع مؤمن آل فرعون از موسی(ع)، جلوه ای از حمایت و امداد خداوند از او
إنّی عذت بربّی و ربّکم ... و قال رجل مؤمن من ءال فرعون یکتم إیمـنه
ذکر دفاع مؤمن آل فرعون از موسی(ع) ـ پس از پناه بردن آن حضرت به خداوند از شر فرعون ـ می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.
8 - تصمیم فرعونیان به قتل موسی(ع)، به خاطر اعتقاد آن حضرت به ربوبیت مطلق خداوند بود.
أتقتلون رجلاً أن یقول ربّی اللّه
9 - کشتن موسی(ع) به صرف اعتقاد او به ربوبیت خداوند، کاری نکوهیده و نابه جا در نظر مؤمن آل فرعون
أتقتلون رجلاً أن یقول ربّی اللّه
از استفهام انکاری در جمله «أتقتلون رجلاً...» ـ که در مقام تقبیح عمل فرعون می باشد ـ برداشت یاد شده استفاده می شود.
10 - موسی(ع)، ارائه دهنده دلایل روشن و بی ابهام، بر اثبات ربوبیت خداوند برای فرعونیان
و قد جاءکم بالبیّنـت من ربّکم
11 - دفاع مؤمن آل فرعون از موسی(ع)، به خاطر برخوردار بودن اندیشه و عقیده او بر دلیل و برهان روشن
أن یقول ربّی اللّه و قد جاءکم بالبیّنـت من ربّکم
برداشت یاد شده به خاطر این نکته است که جمله «و قد جائکم بالبیّنات ...» ـ که حال برای فاعل «یقول» یا«رجلاً» است ـ در مقام تعلیل برای مطلب پیشین; یعنی، تقبیح کشتن موسی(ع) می باشد.
12 - وجود استبداد و خودکامگی ونبود آزادی بیان در جامعه فرعونی عصر موسی
أتقتلون رجلاً أن یقول ربّی اللّه و قد جاءکم بالبیّنـت
13 - ربوبیت الهی، مقتضی فرستادن رسول و ارائه دین به بشر، همراه با دلیل و برهان روشن و اثباتگر
و قد جاءکم بالبیّنـت من ربّکم
برداشت یاد شده از آمدن قید «من ربّکم» استفاده می شود.
14 - اطمینان دادن مؤمن آل فرعون به فرعونیان، از آسیب دیدن موسی(ع) در صورت دروغ گو بودن ایشان در ادعاهای خود
و إن یک کـذبًا فعلیه کذبه
15 - ناروا بودن قتل موسی(ع)، در نظر مؤمن آل فرعون حتی در صورت دروغ گو بودن او
و إن یک کـذبًا فعلیه کذبه
16 - زیان دروغ، بیشتر از همه، به خود دروغ گو باز می گردد.
وإن یک کـذبًا فعلیه کذبه
17 - اعتقاد به زشتی و زیان باری دروغ، دارای پیشینه طولانی در میان ملت ها
و إن یک کـذبًا فعلیه کذبه
18 - هشدار مؤمن آل فرعون به فرعونیان، از آسیب دیدن شدید آنان بر اثر کشتن موسی(ع)
و إن یک صادقًا یصبکم بعض الذی یعدکم
19 - هشدار مستمر موسی(ع) به فرعونیان، درباره گرفتار شدن آنان به عذاب های گوناگون الهی
و إن یک صادقًا یصبکم بعض الذی یعدکم
مقصود از وعده موسی به فرعونیان، عذاب های الهی است. آمدن کلمه «بعض» می رساند که این وعده ها و عذاب ها، متعدد بوده است. فعل مضارع «یعد» نیز می فهماند که این وعده ها، به طور دائمی و مستمر به آنان ابلاغ می شد.
20 - استفاده مؤمن آل فرعون، از شیوه جدل در مقابل منطق زور فرعونیان
وإن یک کـذبًا فعلیه کذبه و إن یک صادقًا یصبکم بعض الذی یعدکم
آمدن این تعبیر که اگر موسی(ع) دروغ گفته باشد، علیه خودش اقدام کرده است و... از باب جدل می باشد; و گرنه برای مؤمن آل فرعون، احتمال دروغ گو بودن موسی(ع) متصور نبود.
21 - تلاش منطقی و عالمانه مؤمن آل فرعون، برای منصرف ساختن فرعونیان از کشتن موسی(ع)
و قال رجل من ءال فرعون یکتم إیمـنه ... و إن یک صادقًا یصبکم بعض الذی یعدکم
برداشت یاد شده از مجموع گفته ها، برخوردها، چگونگی استدلال و منطق مؤمن آل فرعون در مقابل فرعونیان استفاده می شود.
22 - فرعونیان و قبطیان، در قلمرو رسالت موسی(ع)
قد جاءکم بالبیّنـت ... یصبکم بعض الذی یعدکم
برداشت یادشده به خاطر این نکته است که مخاطب «جائکم» و «یعدکم» فرعونیان و قبطیان می باشند.
23 - اسرافگران و دروغ گویان، از هدایت الهی محروم اند.
إنّ اللّه لایهدی من هو مسرف کذّاب
24 - فرعونیان، مردمی اسرافگر و دروغ گو و محروم از هدایت الهی
إنّ اللّه لایهدی من هو مسرف کذّاب
25 - اسراف و دروغ گویی، مایه محروم شدن از هدایت الهی
إنّ اللّه لایهدی من هو مسرف کذّاب
آل فرعون:
اعتراض مؤمن آل فرعون 1; انذارهای مؤمن آل فرعون 18; ایمان مؤمن آل فرعون 2، 3; پیشنهاد مؤمن آل فرعون 14; تقیه مؤمن آل فرعون 2، 4; تلاش مؤمن آل فرعون 21; حمایت مؤمن آل فرعون 7; دفاع مؤمن آل فرعون 11; سرزنشهای مؤمن آل فرعون 9، 15; عمل پسندیده مؤمن آل فرعون 4; قصه مؤمن آل فرعون 1، 2، 14، 20، 21; مجادله مؤمن آل فرعون 20
احکام: 5
اسراف:
آثار اسراف 25
انبیا:
منشأ نبوت انبیا 13
تقیه:
احکام تقیه 5، 6; جواز تقیه 5، 6
حمایتهای خدا:
مشمولان حمایتهای خدا 7
خدا:
آثار ربوبیت خدا 13; استمرار عذابهای خدا 19; تعدد عذابهای خدا 19; دلایل ربوبیت خدا 10; محرومان از هدایتهای خدا 23; نشانه های امدادهای خدا 7; نشانه های حمایتهای خدا 7; هدایتهای خدا 24، 25
خود:
زیان به خود 16
دروغ:
آثار دروغ 25; زیان دروغ 14، 16; ناپسندی دروغ 17
دروغگویان:
محرومیت دروغگویان 23
دین:
منشأ دین 13
عقیده:
آثار عقیده به ربوبیت خدا 8، 9
فرعون:
استبداد فرعون 12; اعتراض به فرعون 1; زمینه توطئه فرعون 8; ویژگیهای حکومت فرعون 12
فرعونیان:
اسراف فرعونیان 24; انذار فرعونیان 18، 19; سرزنش فرعونیان 9; محرومیت فرعونیان 24; ویژگیهای فرعونیان 24
مسرفان:
محرومیت مسرفان 23
معجزه:
منشأ معجزه 13
موسی(ع):
آثار دین موسی(ع) 3; آثار قتل موسی(ع) 18; اعتراض به قتل موسی(ع) 1; انذارهای موسی(ع) 19; بینات موسی(ع) 10، 11; تقیه در دین موسی(ع) 6; دفاع از موسی(ع) 7، 11; سرزنش قتل موسی(ع) 9، 15; عقیده موسی(ع) 8، 9; فلسفه قتل موسی(ع) 8; قصه موسی(ع) 1، 7، 8، 9، 10، 11، 14، 15، 18، 19; مؤمنان به موسی(ع) 3; محدوده رسالت موسی(ع) 22; ممانعت از قتل موسی(ع) 21; موسی(ع) و دروغ 14، 15; موسی(ع) و فرعونیان 22
هدایت:
عوامل محرومیت از هدایت 25; محرومان از هدایت 24
تصاویر ضمیمه
