تفسیر آیات قرآن کریم- سوره غافر – آیه19 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَعْلَمُ خَائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَمَا تُخْفِی الصُّدُور

 

 

خداوند خیانت چشم ها را و آنچه که سینه ها مخفی می کنند می داند.

 

1 - آگاهی خداوند، به نگاه های خیانت بار و دزدانه بشر

 

یعلم خائنة الأعین

 

2 - حرمت هر نوع نگاه خائنانه و به دور از امانت و رضایت مندی

 

یعلم خائنة الأعین

 

3 - آگاهی خداوند به اسرار پنهان شده در سینه ها

 

یعلم ... ما تخفی الصدور

 

4 - تمامی حرکت های نهان و آشکار و اسرار و ضمایر انسان ها، در قلمرو علم خداوند است.

 

یعلم خائنة الأعین و ما تخفی الصدور

 

5 - آگاهی و اعتقاد به احاطه علمی خداوند بر وجود انسان ها، بازدارنده آنان از هرگونه گناه و ستم

 

و ما للظـلمین من حمیم ... یعلم خائنة الأعین و ما تخفی الصدور

ذکر شدن آگاهی همه جانبه خداوند از احوال انسان ها ـ پس از یادکردن از ستمکاران ـ می تواند بیانگر مطلب یاد شده باشد.

 

6 - علم همه جانبه خداوند به احوال ظاهر و باطن انسان ها، دلیل توانایی او بر حسابرسی سریع بندگان

 

إنّ اللّه سریع الحساب ... یعلم خائنة الأعین و ما تخفی الصدور

برداشت یاد شده بر این اساس است که جمله «یعلم خائنة الأعین...» تعلیل برای جمله «إنّ اللّه سریع الحساب» باشد; یعنی، چون خداوند از تمامی حالات انسان ها آگاهی کامل دارد، اعمال بندگانش را با سرعت رسیدگی خواهد کرد و نیازی به ارائه دلیل و شهود ندارد.

 

7 - آگاهی همه جانبه خداوند بر احوال بندگانش، دلیل بی ثمر بودن حمایت نزدیکان و شفاعت برای کافران و مشرکان است.

 

ما للظـلمین من حمیم و لا شفیع یطاع . یعلم خائنة الأعین و ما تخفی الصدور

برداشت یاد شده مبتنی بر این نکته است که جمله «یعلم خائنة الأعین ...» تعلیل برای جمله «ما للظالمین من حمیم...» باشد.

 

8 - «قال سألت أباعبداللّه(ع)، عن قوله عزّوجلّ «یعلم خائنة الأعین» فقال: ألم تَرَ إلی الرجل ینظر إلی الشیء و کأنّه لاینظر إلیه فذلک خائنة الأعین;(1)

 

[راوی] می گوید: از امام صادق(ع) از آیه «یعلم خائنة الأعین» سؤال نمودم، حضرت فرمود: آیا ندیده ای که شخصی به چیزی به گونه ای [زیر چشمی ]نگاه می کند که گویا به آن نگاه نمی کند و این همان خیانت چشم ها است».

احکام: 2

انسان:

حسابرسی انسان ها 6

چشم:

خیانت چشم 8

خدا:

آثار علم خدا 6; دلایل قدرت خدا 6; سرعت حسابرسی خدا 6; علم خدا 1; علم خدا به اعمال 4; علم خدا به رازها 3، 4; علم غیب خدا 3; وسعت علم خدا 7

روایت: 8

سینه:

راز سینه ها 3

ظلم:

موانع ظلم 5

عقیده:

آثار عقیده به علم خدا 5

کافران:

بی تأثیری شفاعت از کافران 7

گناه:

موانع گناه 5

محرمات: 2

مشرکان:

بی تأثیری شفاعت از مشرکان 7

نگاه:

احکام نگاه 2; حرمت نگاه خائنانه 2; نگاه خائنانه 1، 8

پی نوشت ها:

1. معانی الأخبار، ص 147; نورالثقلین، ج 4، ص 517، ح 33.