تفسیر آیات قرآن کریم- سوره غافر – آیه 48– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ الَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُلٌّ فِیهَا إِنَّ اللَّهَ قَدْ حَکَمَ بَیْنَ الْعِبَاد

مستکبران می گویند: ما همگی در آن هستیم، همانا خدا میان بندگانش حکم کرده است.

1 - اعتراف مستکبران به مشترک بودنشان با مستضعفان پیرو خود، در کیفر و عذاب الهی

قال الذین استکبروا إنّا کلّ فیها

2 - اظهار ناتوانی کردن مستکبران در دوزخ، از برآوردن درخواست مستضعفان پیرو خود، مبنی بر کاستن از عذاب آنان

فهل أنتم مغنون عنّا نصیبًا من النار . قال الذین استکبروا إنّا کلّ فیها

این که مستکبران می گویند: «ما و شما گرفتار عذابیم»، در واقع پاسخ منفی آنان به درخواست مستضعفان و اظهار ناتوانی کردن است; زیرا کسی که خود در آتش می سوزد، نمی تواند نجات دهنده دیگران از آن باشد و گرنه خود را نجات می داد.

3 - اعتراف مستکبران در دوزخ، به تغییرناپذیر بودن حکم الهی درباره عذاب آنان و پیروانشان

قال الذین استکبروا ... إنّ اللّه قد حکم بین العباد

4 - با صدور حکم الهی بر عذاب، رهایی از آن برای هیچ کس و از سوی هیچ واسطه ای ممکن نخواهد بود.

إنّا کلّ فیها إنّ اللّه قد حکم بین العباد

جمله «إنّ اللّه قد حکم ...» بیانگر علت ممکن نبودن رهایی از عذاب دوزخ است; یعنی، چون خداوند میان بندگان حکم کرد; این حکم تغییرناپذیر بوده است و رهایی از عذاب ممکن نخواهد بود.

5 - قیامت، روز داوری و حاکمیت مطلق خداوند در میان بندگان

إنّ اللّه قد حکم بین العباد

6 - در قیامت، هیچ کس بار کیفر دیگران را بر دوش نخواهد کشید.

فیقول الضعفـؤا ... فهل أنتم مغنون عنّا نصیبًا من النار . قال الذین استکبروا إنّا کلّ فیهاإنّ اللّه قد حکم بین العباد

7 - اشتراک مستضعفان پیرو و رهبران مستکبر آنان، در عذاب شدن با آتش دوزخ

إنّا کلّ فیها إنّ اللّه قد حکم بین العباد

8 - اعتراف مستکبران در دوزخ، به بندگی خود و حاکمیت مطلق خداوند

إنّ اللّه قد حکم بین العباد

اقرار:

اقرار به حاکمیت خدا 8; اقرار به عبودیت 8

جهنمیان: 7

خدا:

حاکمیت اخروی خدا 5; حتمیت عذابهای خدا 4; قضاوت اخروی خدا 5; ویژگی عذابهای خدا 4; ویژگی کیفرهای خدا 6

خود:

اقرار علیه خود 1

قیامت:

ویژگیهای قیامت 5

کیفر:

شخصی بودن کیفر 6

مستضعفان:

حتمیت عذاب مستضعفان 3; عذاب اخروی مستضعفان 7; عذاب مستضعفان 2; کیفر مستضعفان 1

مستکبران:

اظهار عجز مستکبران 2; اقرار اخروی مستکبران 3، 8; اقرار مستکبران 1; حتمیت عذاب مستکبران 3; عذاب اخروی مستکبران 7; کیفر مستکبران 1; مستکبران در جهنم 2

نظام کیفری: 6