تفسیر آیات قرآن کریم – سوره صافات – آیه 12 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

بَلْ عَجِبْتَ وَیَسْخَرُونَ

بلکه تو تعجّب می کنی و آنان مسخره می کنند.

1 - تعجب پیامبر(ص) از مواضع انکارآمیز مشرکان نسبت به معاد و یگانگی خداوند; علی رغم مشاهده عظمت آفرینش و قدرت خداوند در جهان

إنّ إلـهکم لوحد ... فاستفتهم أهم أشدّ خلقًا... بل عجبت

به قرینه آیات پیشین به دست می آید که آنچه موجب شگفتی پیامبر(ص) گردیده بود، انکار توحید ربوبی و معاد از سوی مشرکان ـ به رغم مشاهده آیات الهی در طبیعت و عظمت آفرینش ـ بود.

2 - انکار توحید ربوبی و احیای مجدد انسان ها ـ به رغم مشاهده عظمت آفرینش و قدرت خدا در جهان ـ امری شگفت آور است.

إنّ إلـهکم لوحد ... فاستفتهم أهم أشدّ خلقًا... بل عجبت

3 - مشرکان ـ به رغم مشاهده عظمت آفرینش و آیات الهی در طبیعت ـ تعالیم قرآن (معاد و احیای مجدد انسان ها و توحید ربوبی و...) را به تمسخر می گرفتند.

إنّ إلـهکم لوحد ... فاستفتهم أهم أشدّ خلقًا... بل عجبت و یسخرون

4 - تمسخر و استهزا، از شیوه های برخورد مشرکان با تعالیم قرآن و پیامبراسلام(ص)

بل عجبت و یسخرون

از مضارع آمدن فعل «یسخرون» ـ که دلالت بر استمرار کار تمسخر دارد ـ ، می توان برداشت یاد شده را استفاده کرد. گفتنی است که تکرار این فعل در دو آیه بعد (و إذا رأوا ءایة ... یستسخرون) مؤید همین برداشت است.

5 - سستی عقاید مشرکان و ناتوانی آنان از برخورد منطقی با تعالیم قرآن

بل عجبت و یسخرون

توسّل مشرکان به تمسخر در برابر تعالیم قرآن و رسالت پیامبر اسلام(ص)، گویای حقیقت یاد شده است.

6 - «عن ابن جریح ـ رضی اللّه عنه ـ فی قوله «بل عجبت» قال النبی(ص): عجبت بالقرآن حین أنزل و یسخر منه ضلال بنی آدم;(1)

از ابن جریح درباره قول خدا «بل عجبت» روایت شده که رسول خدا(ص) فرمود: هنگام نزول قرآن تعجب می کردم که گمراهان بنی آدم آن را مسخره می کنند».

آفرینش

عظمت آفرینش 2

توحید

استهزای توحید ربوبی 3; تعجب از تکذیب توحید 1; شگفتی تکذیب توحید ربوبی 2

خدا

عظمت قدرت خدا 2

روایت 6

قرآن

استهزای قرآن 4; بی منطقی مکذبان قرآن 5; شگفتی تکذیب قرآن 6

محمد(ص)

استهزای محمد(ص) 4; تعجب محمد(ص) 1، 6

مشرکان

استهزاهای مشرکان 3، 4; بی منطقی مشرکان 5; حق ناپذیری مشرکان 1، 3; روش برخورد مشرکان 4; لجاجت مشرکان 1

معاد

استهزای معاد 3; تعجب از تکذیب معاد 1; شگفتی تکذیب معاد 2

پی نوشت ها :

1. الدرالمنثور، ج 7، ص 82.