تفسیر آیات قرآن کریم – سوره أحزاب – آیه 12 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِذْ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذینَ فِی قُلُوبهِم مَّرَضٌ مَّا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا

و آن گاه که منافقان و کسانی که در قلب هایشان مرضی بود، می گفتند: خدا و رسولش جز به فریب ما را وعده [نصرت] نداده اند.

 

1 - منافقان، همسو با احزاب متّحد، در غزوه احزاب برای درهم شکستن روحیه مسلمانان فعالیت می کردند.

 

إذ جاءتکم جنود ... و إذ یقول المنـفقون ... ما وعدنا اللّه ... إلاّ غرورًا

فعل مضارع «یقول» بر تداوم کار منافقان دلالت می کند که از آن، به «فعالیت» تعبیر می شود.

 

2 - منافقان مدینه، شخصیت هایی با قلب های بیمار بودند.

 

و إذ یقول المنـفقون و الذین فی قلوبهم مرض

«و الذین فی قلوبهم مرض» می تواند عطف تفسیری از «المنافقون» باشد. در این صورت، معنای یاد شده به دست می آید.

 

3 - غیر از چهره های منافق، افراد بیماردل نیز در مدینه عصر پیامبر(ص) وجود داشتند.

 

و إذ یقول المنـفقون و الذین فی قلوبهم مرض

«و الذین فی قلوبهم مرض» می تواند عطف جمله ای مستقل بر اسم باشد. در نتیجه، افزون بر منافقان، گروه دیگری هم بودند که به دلیل داشتن نوعی بیماردلی و ضعف اعتقاد، در صف و جبهه منافقان عمل می کردند.

 

4 - خداوند و پیامبرش، به مسلمانان وعده داده بودند که در صورت مواجهه آنان با دشمنان شان، پیروز خواهند شد.

 

ما وعدنا اللّه و رسوله إلاّغرورًا

 

5 - منافقان و بیماردلان مدینه، وعده خدا و پیامبر را بر پیروزی، فریب و خدعه ای بیش نمی دانستند.

 

و إذ یقول المنـفقون و الذین فی قلوبهم مرض ما وعدنا اللّه و رسوله إلاّ غرورًا

 

6 - فعالیت تبلیغاتی منافقان و بیماردلان مدینه، برای ایجاد تزلزل در روحیه مسلمانان، شایسته یادآوری است.

 

و إذ یقول المنـفقون و الذین فی قلوبهم مرض

«و إذ» عطف به «إذ زاغت» است و «اُذکر» در تقدیر می باشد.

 

7 - پیامبری محمد(ص)، امری شناخته شده برای همه مردم در مدینه بود.

 

و إذ یقول المنـفقون ... هـذا ما وعدنا اللّه و رسوله

 

8 - امکان دارد که نوعی بیماری معنوی، بر قلب انسان عارض شود.

 

و الذین فی قلوبهم مرض

مراد از «مرض» بیماری جسمی و فیزیکی نیست و به قرینه مقام، بیماردلی است که باعث می شود شخص بیماردل، اقدام به کارهایی خلاف اعتدال بکند.

 

9 - ظن و گمان منافقان و بیماردلان مدینه، در غزوه احزاب، این بود که وعده خدا و پیامبرش، جز فریب نیست.

 

و تظنّون باللّه الظنونا ... و إذ یقول المنـفقون ... ما وعدنا اللّه و رسوله إلاّغرورًا

«و إذ یقول» می تواند تفسیر «الظنونا» باشد.

اسلام

تاریخ صدر اسلام 3

بیماری

بیماری معنوی 8

خدا

وعده های خدا 4، 5

دشمنان

جنگ با دشمنان 4

غزوه احزاب

قصه غزوه احزاب 1; مسلمانان مدینه در غزوه احزاب 1; منافقان مدینه در غزوه احزاب 1

قلب

بیماری قلب 8

محمد(ص)

وضوح نبوت محمد(ص) 7; وعده های محمد(ص) 4، 5

مدینه

بیماردلان مدینه 3، 5، 9; بیماردلان مدینه و مکر خدا 5، 9; بیماردلان مدینه و وعده پیروزی 5; بیماردلان مدینه و وعده خدا 9; بیماردلان مدینه و وعده محمد(ص) 9; تلاش بیماردلان مدینه 6

مسلمانان مدینه

تضعیف روحیه مسلمانان مدینه 1، 6; وعده پیروزی به مسلمانان مدینه 4، 5; هجوم دشمن به مسلمانان مدینه 1

منافقان مدینه 3، 5

بیماری قلب منافقان مدینه 3، 5 2; تلاش منافقان مدینه 3، 5 1، 6; ظن منافقان مدینه 3، 5 9; منافقان مدینه 3، 5 و مکر خدا 5، 9; منافقان مدینه 3، 5 و وعده پیروزی 5; منافقان مدینه 3، 5 و وعده خدا 9; منافقان مدینه 3، 5 و وعده محمد(ص) 9