تفسیر آیات قرآن کریم – سوره أحزاب – آیه 18– کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَدْ یَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِینَ مِنکُمْ وَالْقَائِلِینَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَیْنَا وَلَا یَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِیلًا

همانا خدا بازدارندگان [از یاری پیامبر] را از میان شما و کسانی را که به برادرانشان می گویند: به سوی ما بیایید، می شناسد و جز اندکی به پیکار نمی آیند.

 

1 - بازدارندگان مجاهدان از جهاد، مورد تهدید خداوندند.

 

قد یعلم اللّه المعوّقین منکم

«معوّق» از ریشه «عوق» به بازدارنده اطلاق می شود (مفردات راغب). لازم به ذکر است که «قد یعلم...» کنایه از تهدید و هشدار است.

 

2 - تلاش شدید منافقان مدینه، برای بازداشتن مسلمانان از جهاد در غزوه احزاب

 

و إذ قالت طائفة منهم ... لامقام لکم فارجعوا ... قد یعلم اللّه المعوّقین منکم

تضعیف «عوّق» برای بیان شدت و غلظت بازدارندگی، است.

 

3 - در مدینه، مخالفانی وجود داشتند که درصدد جذب منافقان به سوی خود بودند.

 

و القائلین لإخونهم هلمّ إلینا

مراد از «القائلین» طبق گفته مفسران، یهودیان اطراف مدینه بوده اند. مرجع ضمیر در «إخوانهم» افراد منافق اند.

 

4 - منافقان مدینه، در صدد جذب مسلمان های ضعیف الایمان، به سوی باند خود بودند.

 

و القائلین لإخونهم هلمّ إلینا

احتمال دارد مرجع ضمیر در «القائلین» منافقان، و مرجع در «إخوانهم» مسلمان هایی باشد که در آیات پیش، از آنان به «الذین فی قلوبهم مرض» تعبیر شده است و منظور، مسلمان هایی بودند که ضعف عقیده داشتند.

 

5 - مسلمان های ضعیف الایمان که خط مشی سیاسی منافقان را دارند، در صفوف آنان جا دارند.

 

و القائلین لإخونهم

 

6 - منافقان مدینه، در جبهه بندی سیاسی، در جبهه یهود بودند.

 

و القائلین لإخونهم

بنابراین احتمال که مراد از «القائلین» یهود و مرجع ضمیر در «إخوانهم» منافقان باشد، معلوم می شود که منافقان، در جبهه یهود و برادران سیاسی آنان بودند.

 

7 - مسلمانانی که شرکتشان در جهاد، اندک بود مورد تهدید خداوندند.

 

و لایأتون البأس إلاّ قلیلاً

جمله «و لایأتون...» احتمال دارد که مستقل باشد و احتمال دارد که حال برای «المعوّقین» و یا «القائلین» باشد. در صورت نخست، این فراز از آیه، سومین گروهی خواهند بود که متعلق «یعلم اللّه»اند. لازم به گفتن است که مراد از «البأس» ـ که به معنای «سختی و شدت» است ـ به قرینه مقام، جنگ است. «یعلم اللّه» کنایه از تهدید و هشدار است.

 

8 - منافقان مدینه، علاوه بر بازداشتن دیگران از حضور در جبهه جهاد، خود نیز در آن، حضوری کم رنگ داشتند.

 

قد یعلم اللّه المعوّقین ... و القائلین لإخونهم ... و لایأتون البأس إلاّ قلیلاً

بنابراین احتمال که جمله «و لایأتون البأس...» حال برای «المعوّقین» و «القائلین» باشد، نکته یاد شده به دست می آید.

 

9 - حضور کم در جبهه جهاد، مادامی که جهاد با دشمن دایر است، امرنکوهیده ای است.

 

قد یعلم اللّه ... و لایأتون البأس إلاّ قلیلاً

 

10 - خداوند، بر بازدارندگان از جهاد و منافقان تلاش کننده در جذب مسلمان های ضعیف به سوی خود و کم حضوران در جهاد، آگاه است.

 

قد یعلم اللّه المعوّقین ... و لایأتون البأس إلاّ قلیلاً

جهاد

اعراض از جهاد 9; تهدید مانعان از جهاد 1; تهدید معرضان از جهاد 7; مانعان از جهاد 2، 8، 10; معرضان از جهاد 10

خدا

احاطه علمی خدا 10; تهدیدهای خدا 1، 7

عمل

عمل ناپسند 9

غزوه احزاب

تلاش منافقان مدینه در غزوه احزاب 2; قصه غزوه احزاب 2

مسلمانان

مسلمانان سست ایمان 5; مسلمانان سست ایمان مدینه 4

مسلمانان مدینه

مخالفان مسلمانان مدینه 3

منافقان

آثار قبول خط مشی منافقان 5

منافقان مدینه 3، 10

اتحاد منافقان مدینه 3، 10 با یهود 6; تلاش منافقان مدینه 3، 10 4; منافقان مدینه 3، 10 و جهاد 2، 8