تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 39 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قُلْ یَا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلَی مَکَانَتِکُمْ إِنِّی عَامِلٌ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ

بگو: ای قوم من! شما براساس موضع خود عمل کنید، من نیز [براساس موضع خود] عمل می کنم پس به زودی خواهید دانست.

 

1 - پیامبر(ص) از سر تهدید و هشدار، از کفرپیشگان لجوج خواست تا همچنان بر مواضع نادرستشان پافشاری کنند.

 

قل یـقوم اعملوا علی مکانتکم

آهنگ آیه شریفه، آهنگی تهدیدآمیز و هشدار دهنده است.

 

2 - هشدار و تهدید، از وظایف پیامبراسلام(ص) در برخورد با کافران لجوج و حق ناپذیر

 

قل یـقوم اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

 

3 - ناامیدی و یأس پیامبراسلام(ص) از ایمان آوردن کفرپیشگان در نیمه نخست رسالت

 

قل یـقوم اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

از لحن آیه شریفه استفاده می شود که پیامبر(ص)، از ایمان آوردن مردم مکه ناامید بود. ازاین رو آنان را به خودشان وانهاده و به آنان فرمود: هر چه از دستتان برمی آید، انجام دهید و بر مواضع نادرست خود باقی بمانید.

 

4 - پیامبر(ص)، مأمور پایداری بر مواضع خود و استمرار رسالت خویش

 

قل یـقوم اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

 

5 - تمامی انسان ها، در برابر اعمال و کردار خویش، مسؤول اند.

 

اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

 

6 - سعادتمندی و یا تیره بختی انسان ها در دنیا و آخرت، در گرو اعمال و کردار خود آنان است.

 

اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

با توجه به ارتباط این آیه با آیه بعد ـ که درباره سرنوشت هلاکت بار کافران در دنیا و آخرت سخن گفته است ـ برداشت یاد شده به دست می آید.

 

7 - تأثیر نپذیرفتن پیامبراسلام(ص) در ادامه رسالت خود، از تهدیدها و ارعاب دشمنان

 

و یخوّفونک ... قل یـقوم اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

اعلام موضع قاطع پیامبر(ص) به دشمنانی که او را تهدید کرده و مورد ارعاب قرار می دادند، می تواند گویای برداشت یاد شده باشد.

 

8 - پیامبراسلام(ص) موضع قاطع و سازش ناپذیری خود را ـ حتی در صورت تنها ماندن ـ به دشمنان اعلام کرد و آنان را از امید بستن به سازش و تسلیم مأیوس ساخت.

 

قل یـقوم اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

 

9 - توکل و اتکال پیامبراسلام(ص) بر خداوند، سبب اعتماد به نفس و پشت گرمی آن حضرت در مبارزه با دشمنان و نیل به اهداف رسالت

 

قل حسبی اللّه علیه یتوکّل المتوکّلون . قل یـقوم اعملوا علی مکانتکم إنّی عـمل فسوف تعلمون

یادآوری توکل و اتکال بر خداوند (در آیه قبل) پیش از اعلام موضع قاطع خود به دشمنان، می تواند گویای برداشت بالا باشد.

 

10 - رفتار محبت آمیز و با شفقت، در عین برخورد قاطع و دلیرانه، شیوه مبارزاتی پیامبراسلام(ص)

 

قل یـقوم اعملوا ... فسوف تعلمون

برداشت یاد شده از تعبیر «یاقوم» ـ که در موارد اظهار محبت به کارمی رود ـ به دست می آید.

اسلام:

تاریخ صدر اسلام 3

انسان:

مسؤولیت انسان ها 5

توکل:

آثار توکل بر خدا 9

حق:

تهدید حق ناپذیران 2

خود:

اعتماد به خود 9

دشمنان:

یأس دشمنان 8

سعادت:

عوامل سعادت 6

شقاوت:

عوامل شقاوت 6

عمل:

آثار عمل 6; مسؤول عمل 5

کافران:

اصرار بر کفر کافران 1; تهدید کافران 1، 2

محمد(ص):

آثار توکل محمد(ص) 9; استقامت محمد(ص) 4، 7، 8; تهدیدهای دشمنان محمد(ص) 7; تهدیدهای محمد(ص) 1، 2; خواسته های محمد(ص) 1; رسالت محمد(ص) 4، 9; روش مبارزه محمد(ص) 8، 10; سازش ناپذیری محمد(ص) 8; سیره محمد(ص) 10; شجاعت محمد(ص) 10; عوامل استقامت محمد(ص) 9; قاطعیت محمد(ص) 8، 10; مبارزه با دشمنان محمد(ص) 9; مسؤولیت محمد(ص) 2; مهربانی محمد(ص) 10; یأس محمد(ص) 3

یأس:

یأس از ایمان کافران 3