تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 19 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَفَمَنْ حَقَّ عَلَیْهِ کَلِمَةُ الْعَذَاب أَفَأَنتَ تُنقِذُ مَن فِی النَّارِ

پس آیا کسی که کلمه عذاب بر او محقّق شده است [می توانی هدایتش کنی]؟ پس آیا کسی را که در آتش است تو نجات می دهی؟

1 - نجات محکومان به عذاب قطعی الهی، در توان هیچ کس ـ حتی پیامبر(ص) ـ نیست.

أفمن حقّ علیه کلمة العذاب أفأنت تنقذ من فی النار

و «حقّ»; یعنی، «ثَبَتَ» و «وَجَبَ» (ثابت و واجب شد) و «کلمة» در آیه شریفه به معنای وعده و یا فرمان است و همزه در «أفأنت...» استفهام انکاری می باشد. بر این اساس پیام آیه چنین می شود: آیا کسی که وعده و فرمان عذاب بر آنان قطعی شده است، تو می توانی نجاتش بخشی؟ هرگز!

2 - عذاب مردم حق ناپذیر و لجوج، امری قطعی و سنت تغییرناپذیر الهی

أفمن حقّ علیه کلمة العذاب أفأنت تنقذ من فی النار

3 - محکومان به عذاب قطعی الهی، هیچ راه گریز و رهایی از آن ندارند.

أفمن حقّ علیه کلمة العذاب أفأنت تنقذ من فی النار

4 - علاقه شدید و کوشش فراوان پیامبر به هدایت و نجات مردمان گمراه از عذاب و بدبختی

أفأنت تنقذ من فی النار

از آهنگ آیه شریفه، استفاده می شود که پیامبر(ص) تلاشی فراوان برای هدایت مردم کافر و لجوج مکه داشتند. این آیه درصدد بیان این حقیقت به آن حضرت است که این کافران مردمی حق گریزاند و بیش از این خود را به رنج و سختی مینداز.

5 - برخی از مردم، چنان هدایت ناپذیر و حق گریزاند که حتی سخنان پیامبران نیز در آنان کارساز نیست.

أفأنت تنقذ من فی النار

تردیدی نیست بر کسانی عذاب الهی قطعی خواهد شد که هیچ امیدی به هدایت آنان نباشد. بنابراین می توان استفاده کرد که هدایت این گروه امکان پذیر نخواهد بود، حتی اگر هادی شخصیتی چون رسول اللّه باشد.

حق:

حتمیت عذاب حق ناپذیران 2; لجاجت حق ناپذیران 5

خدا:

حتمیت عذابهای خدا 3; سنتهای خدا 2

عذاب:

بی یاوری اهل عذاب 1، 3

گمراهان:

هدایت گمراهان 4

محمد(ص):

تلاش محمد(ص) 4; علایق محمد(ص) 4; محدوده قدرت محمد(ص) 1; هدایتگری محمد(ص) 4

هدایت ناپذیران: 5