تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 20 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
لَکِنِ الَّذینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ مِّن فَوْقِهَا غُرَفٌ مَّبْنِیَّةٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَعْدَ اللَّهِ لَا یُخْلِفُ اللَّهُ الْمِیعَادَ
لیکن کسانی که از پروردگارشان پروا دارند برای آنان غرفه هایی است که از بالای آنها غرفه هایی بنا شده و از پایین آنها نهرها جاری است، وعده خداوند است، خدا وعده اش را خلاف نمی کند.
1 - عبادت خالصانه خدا، اجتناب از عبادت طاغوت، توبه، پیروی از بهترین سخن و خردورزی، از اوصاف تقواپیشگان
و الذین اجتنبوا الطـغوت أن یعبدوها و أنابوا إلی اللّه ... الذین یستمعون القول ... لـکن الذین اتّقوا ربّهم
«الذین اتّقوا ربّهم» بیان تفصیلی برای آن دسته از افراد مؤمنی است که در آیات قبل توصیف شده اند; یعنی، «الذین اجتنبوا الطاغوت... الذین یستمعون القول...».
2 - بناهای مرتفع و چند طبقه (کاخ ها) در بهشت، پاداش اختصاصی تقواپیشگان
لـکن الذین اتّقوا ربّهم لهم غرف من فوقها غرف مبنیّة
«غرفه» (مفرد «غرف») به معنای بناهای مرتفع و خانه ای بالای خانه ای دیگر (چند طبقه چون کاخ) است. گفتنی است لام در «لهم» برای اختصاص است.
3 - ربوبیت الهی، مقتضی تقواپیشگی و پرهیزکاری است.
لـکن الذین اتّقوا ربّهم
4 - تقواپیشگان، از منظره های چشم نواز و لذت بخش بهشت بهره مند خواهند شد.
لهم غرف من فوقها غرف مبنیّة
مرتفع و چند طبقه بودن بناهای بهشت به همراه جریان نهرها در پایین آنها، می تواند اشاره به مطلب یاد شده باشد.
5 - تقوا، عامل اصلی ورود به بهشت و برخورداری از مواهب آن است.
لـکن الذین اتّقوا ربّهم لهم غرف من فوقها غرف مبنیّة
اختصاص یافتن بهشت به کسانی که دارای صفت تقوا هستند ـ در حالی که بهشتیان باید از اوصاف دیگری نیز برخوردار باشند ـ می تواند گویای برداشت بالا باشد.
6 - اعطای پاداش به تقواپیشگان، جلوه ای از ربوبیت الهی
لـکن الذین اتّقوا ربّهم لهم غرف من فوقها غرف
7 - مشرکان و کافران، محروم از بهشت و موهبت های آن
لـکن الذین اتّقوا ربّهم لهم غرف
لام اختصاص در «لهم» بیانگر این حقیقت است: کافران و مشرکان ـ که در قطب مقابل مؤمنان قرار دارند ـ از نعمت های بهشتی محروم اند.
8 - کاخ ها و بناهای تقواپیشگان در بهشت، دارای نهرهایی است جاری در پایین آنها.
غرف مبنیّة تجری من تحتها الأنهـر
9 - معاد، جسمانی است.
لهم غرف ... تجری من تحتها الأنهـر
10 - اعطای کاخ ها و بناهای رفیع به همراه نهرهای جاری، وعده تخلف ناپذیر خداوند به تقواپیشگان
لـکن الذین اتّقوا ربّهم لهم غرف ... وعد اللّه لایخلف اللّه المیعاد
11 - وعده های خداوند تخلف ناپذیر است.
لایخلف اللّه المیعاد
12 - خلف وعده و قرارشکنی، عملی زشت و غیرخدا پسندانه
لایخلف اللّه المیعاد
13 - «بیم و امید»، «بشارت و انذار» و «تهدید و تشویق»، از روش های تربیتی قرآن
إنّ الخـسرین ... لهم من فوقهم ظلل من النار ... لـکن الذین اتّقوا ربّهم لهم غرف ... لایخلف اللّه المیعاد
بهشت:
پاداش بهشت 2; کاخهای بهشت 2، 10; محرومان از بهشت 7; محرومان از نعمتهای بهشت 7; منظره های بهشت 4; موجبات بهشت 5; نعمتهای بهشت 5; وعده بهشت 10; ویژگیهای کاخهای بهشت 8
تربیت:
امیدواری در تربیت 13; بشارت در تربیت 13; ترس در تربیت 13; تشویق در تربیت 13; تهدید در تربیت 13; روش تربیت 13
تقوا:
آثار تقوا 5; زمینه تقوا 3
خدا:
آثار ربوبیت خدا 3; حتمیت وعده های خدا 10، 11; نشانه های ربوبیت خدا 6
سخن:
انتخاب بهترین سخن 1
طاغوت:
اجتناب از طاغوت 1
عمل:
عمل ناپسند 12
کافران:
محرومیت اخروی کافران 7
متقین:
اخلاص متقین 1; پاداش اخروی متقین 2، 4، 8; پاداش متقین 6; تعقل متقین 1; توبه متقین 1; صفات متقین 1; لذایذ اخروی متقین 4; متقین در بهشت 4، 8; وعده به متقین 10
مشرکان:
محرومیت اخروی مشرکان 7
معاد:
معاد جسمانی 9
وعده:
ناپسندی خلف وعده 12