تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الذاریات – آیه 19 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَفِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ

و در اموالشان برای سائل و محروم حقّی بود.

 

1 - بخشی از اموال محسنان تقواپیشه، اختصاص به سائلان و محرومان دارد.

 

و فی أمولهم حقّ للسّائل و المحروم

 

2 - اهل تقوا و احسان، همراه با تهجد و عبادت، دارای خدمات اجتماعی و انفاق مالی اند.

 

کانوا قلیلاً من الّیل ما یهجعون ... و فی أمولهم حقّ للسّائل و المحروم

 

3 - نیازمندان سائل و محرومان، دارای حق در مال ثروتمندان جامعه

 

و فی أمولهم حق للسّائل و المحروم

 

4 - اهتمام دین به مسائل اجتماعی و رفع خلأهای اقتصادی جامعه، همپای تعالی بخشیدن به معنویات و پرداختن به مسائل فردی

 

و بالأسحار هم یستغفرون . و فی أمولهم حقّ للسّائل و المحروم

 

5 - لزوم توجه به محرومان عفیف و ناشناخته جامعه و اکتفا نکردن به انفاق بر سائلان و درخواست کنندگان

 

و فی أمولهم حقّ للسّائل و المحروم

از مقابله «محروم» با «سائل»، استفاده می شود که در جامعه برخی از نیازمندان، روی سؤال ندارند و در نتیجه ناشناخته می مانند. اهل تقوا از این گروه غافل نیستند.

 

6 - انفاق به سائلان و محرومان، از عوامل دستیابی به بهشت و نعمت های آن

 

إنّ المتقین فی جنّـت و عیون ... و فی أمولهم حقّ للسّائل و المحروم

 

7 - تقدم رسیدگی به حال سائلان و محرومان و رفع محرومیت از آنان، بر دیگر محرومان جامعه

 

و فی أمولهم حقّ للسّائل و المحروم

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که تقدم سائلان بر محرومان، ممکن است به این خاطر باشد که سائلان، آبروی خود را در کف نهاده و به پرسش می پردازند و این کار معمولاً از سر استیصال و درماندگی انجام می گیرد. ازاین رو لازم است در انفاق و امداد، آنان را در اولویت قرار داد.

 

8 - «عن أبی عبداللّه(ع) و قوله عزّوجلّ «للسائل و المحروم» قال المحروم المحارف الذی حرّم کدّ یده فی الشراء و البیع;(1)

 

از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند عزّوجلّ که فرمود: «للسّائل و المحروم» روایت شده که محروم، شخص بداقبالی است که از تلاش خود در خرید و فروش بی بهره است [و گویا راه روزی به روی او بسته شده]».

 

9 - «عن أبی جعفر و أبی عبداللّه(ع) إنّهما قالا: المحروم الرجل الذی لیس بعقله بأس و لم یبسط له فی الرزق و هو محارف;(2)

 

از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) روایت شده که فرمودند: محروم کسی است که عقل او باکی ندارد; ولی روزی وی توسعه نیافته است و [تنگ روزی] و بداقبال می باشد.

انفاق

اولویت در انفاق 7

بهشت

موجبات بهشت 6

ثروتمندان

مال ثروتمندان 3

جامعه

اهمیت رفع مشکلات اقتصادی جامعه 4

دین

ابعاد اجتماعی دین 4; ابعاد فردی دین 4

روایت 8 ، 9

فقرا

آثار انفاق به فقرا 6; انفاق به فقرا 1; اهمیت انفاق به فقرا ی عفیف 5; اهمیت رفع مشکلات اقتصادی فقرا 7; حقوق فقرا 3

متقین

انفاق متقین 1، 2; تهجد متقین 2; عبادت متقین 2; نقش اجتماعی متقین 2

متکدیان

آثار انفاق به متکدیان 6; انفاق به متکدیان 1; اهمیت انفاق به متکدیان 5; اهمیت رفع مشکلات اقتصادی متکدیان 7; حقوق متکدیان 3

محرومان

مراد از محرومان 8، 9

محسنان

انفاق محسنان 1، 2; تهجد محسنان 2; عبادت محسنان 2; نقش اجتماعی محسنان 2

نعمت

موجبات نعمت های اخروی 6

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 3، ص 500، ح 12; تفسیر برهان، ج 4، ص 232، ح 5.

2. کافی، ج 3، ص 500، ح 12.