تفسیر آیات قرآن کریم – سوره رعد – آیه 38 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلاً مِّن قَبْلِکَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًا وَذُرِّیَّةً وَمَا کَانَ لِرَسُولٍ أَن یَأْتِیَ بآیَةٍ إِلاَّ بإِذْنِ اللّهِ لِکُلِّ أَجَلٍ کِتَابٌ

و همانا پیش از تو رسولانی را فرستادیم و برای آنان همسران و فرزندان و نسلی قرار دادیم و هیچ پیامبری را نسزد که جز به اذن خداوند ، آیتی (معجزه ای) آورد ; برای هر مدتی امری ثبت شده و تقدیر شده است.

 

1ـ پیامبران متعددی پیش از پیامبر اکرم(ص) ، به رسالت مبعوث شدند.

و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک

 

2ـ رسول اکرم(ص) و سایر پیامبران ، از ناحیه خداوند به رسالت برانگیخته شدند.

و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک

 

3ـ برخورداری پیامبر(ص) از همسر و فرزند (داشتن زندگانی عادی و بشری) مورد طعن و ایراد مخالفان آن حضرت بود.

و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک و جعلنا لهم أزوجًا و ذریّة

لحن آیه شریفه گویای این است که حقایق مطرح شده در آن، پاسخ به اشکالها و ایرادهای مطرح شده از ناحیه مردم عصر بعثت است. جمله «و لقد أرسلنا ...» اشاره به این معنا دارد که مردم آن عصر، بعثت بشر را از ناحیه خدا پذیرا نبودند و جمله «جعلنا ...» گویای آن است که آنان زندگانی عادی و داشتن زن و فرزند را برای پیامبر(ص) نمی پسندیدند و جمله «ما کان ...» بیانگر پندار آنان درباره لزوم توانایی پیامبر(ص) بر ارائه هر نوع معجزه است.

 

4ـ پیامبران پیشین نیز همانند پیامبر اکرم(ص) دارای همسر و فرزند بودند.

و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک و جعلنا لهم أزوجًا و ذریّة

 

5ـ خداوند اعطا کننده همسر و فرزند به پیامبران خویش

و جعلنا لهم أزوجًا و ذریّة

 

6ـ پیامبر بودن با داشتن زن و فرزند (زندگانی بشری و عادی) منافات ندارد.

و جعلنا لهم أزوجًا و ذریّة

 

7ـ مردم عصر بعثت ، پیامبریِ فردی از افراد بشر را امری بعید می شمردند.

و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک و جعلنا لهم أزوجًا و ذریّة

 

8ـ قرآن با توجه دادن مردم به زندگانی بشری و عادی پیامبران پیشین ، طعن و ایراد مخالفان پیامبر(ص) را امری نابجا و ناموجه دانست.

و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک و جعلنا لهم أزوجًا و ذریّة

 

9ـ پیامبران ، بدون اذن و رخصت خداوند نمی توانند آیت و معجزه ای به مردم ارائه کنند.

و ما کان لرسول أن یأتی بأیة إلاّ بإذن الله

 

10ـ حوادث و وقایع را خداوند از پیش تقدیر و تعیین کرده است.

لکل أجل کتاب

«أجل» به معنای مدت و «کتاب» مصدر و به معنای اسم مفعول (مکتوب) است و در آیه شریفه به معنای امر تقدیر شده می باشد. بنابراین «لکل أجل کتاب» ; یعنی ، برای هر زمانی تقدیری ثابت شده است.

 

11ـ ارائه آیتها و معجزه ها ، هر کدام دارای وقتی مشخص و مختص به دوره و زمان خاص خود است.

ما کان لرسول أن یأتی بأیة ... لکل أجل کتاب

در پی بیان این حقیقت که معجزه در اختیار پیامبر نیست بلکه در اختیار خداوند و به اذن اوست، این پرسش مطرح می شود که چرا خداوند اذن ارائه معجزه های درخواستی را به پیامبرش نمی دهد تا مردمان ایمان بیاورند؟ جمله «لکل أجل کتاب» در پاسخ سؤال مذکور بیان می دارد که انجام هر کاری و از جمله ارائه معجزات، زمانی مشخص دارد ; این گونه نیست که هر کاری در هر زمان بتواند تحقق یابد.

 

12ـ حوادث و وقایع دارای نظامی خاص و معین و هر کدام در ظرف و زمان خاص خود تحقق می پذیرد.

لکل أجل کتاب

 

13ـ توانایی به ارائه هر گونه معجزه و در هر زمان ، از شرایط پیامبری در دیدگاه ناصواب مردم عصر بعثت

 

و لقد أرسلنا رسلاً ... و ما کان لرسول أن یأتی بأیة إلاّ بإذن الله لکل أجل کتاب

 

14ـ «قال أبوعبدالله(ع): ... نحن ذریّة محمد(ص) و أمّنا فاطمة(س) و ما آتی الله أحداً من المرسلین شیئاً إلاّ و قد آتاه محمداً(ص) ... ـ ثم تلا ـ «و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک و جعلنا لهم أزواجاً و ذریّة»  ;(1)

از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: ما فرزندان حضرت محمد(ص) هستیم و مادرمان فاطمه(س) است و خداوند به هیچ یک از پیامبران(ع) چیزی را نداده مگر آن که آن را به حضرت محمد(ص) نیز داده است، سپس این آیه را تلاوت فرمود: و لقد أرسلنا رسلاً من قبلک ...».

آیات خدا:

زمان ارائه آیات خدا 11; شرایط آیات خدا 11

اسلام:

تاریخ صدر اسلام 3

انبیا:

اعطاء فرزند به انبیا 5; اعطاء همسر به انبیا 5; انبیا و خانواده 6; انبیا و معجزه 9; انبیا ی قبل از محمد(ص) 1; برگزیدگی انبیا 2; بشر بودن انبیا 4، 6، 7، 8; تاریخ انبیا 1; تشابه انبیا 4; فرزندان انبیا 4; محدوده اختیارات انبیا 9; مقامات انبیا 9; نبوت انبیا 2; همسران انبیا 4

بصیرت:

اهل بصیرت 2

حوادث:

         تقدیر حوادث 10; زمان حوادث 12; قانونمندی حوادث 12

خدا:

عطایای خدا 5; مقدرات خدا 10; نقش اذن خدا 9

روایت: 14

قرآن:

تعالیم قرآن 8

محمد(ص):

برگزیدگی محمد(ص) 2; بشر بودن محمد(ص) 3، 4; طعن به محمد(ص) 3; طعن مخالفان محمد(ص) 3، 8; عطایای خدا به محمد(ص) 14; فضایل محمد(ص) 14; نبوت محمد(ص) 2; نسل محمد(ص) 14

مردم:

بینش مردم صدراسلام 7، 13; مردم صدراسلام و نبوت 13; مردم صدراسلام و نبوت بشر 7

معجزه:

زمان معجزه 11; شرایط معجزه 11; منشأ معجزه 9

نبوت:

شرایط نبوت 13; نبوت و معجزه 13

 

پی نوشت ها :

1. محاسن برقی، ج 1، ص 155، ح 83 ; بحارالأنوار، ج 24، ص 265، ح 27.