تفسیر آیات قرآن کریم – سوره حج – آیه 6 - کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

ذَلِکَ بأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ یُحْیِی الْمَوْتَی وَأَنَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ

این [قدرت نمایی] بدان سبب است که خدا خود حقّ است و این که او مردگان را زنده می کند و این که او بر هر چیزی توانا است.

1 - تنها خداوند، حق و پروردگار شایسته پرستش است.

فإنّا خلقناکم ... و تری الأرض هامدة ... ذلک بأنّ اللّه هو الحقّ

«ذلک» در این جا به دو چیز اشاره دارد: 1ـ به قدرت نمایی های خدا در آفرینش انسان از خاک بی جان و مراحل رشد او در رحم و خارج از آن (فإنّا خلقناکم من تراب...) 2ـ به جلوه های قدرت خدا در رویش و رشد انواع گیاهان در زمین (و تری الأرض هامدة...). «باء» در «بأنّ الله» سببیه است. «ال» در «الحق» جنسیه و مفید حصر می باشد و روی سخن با مردمی است که گرفتار پندارهای شرک آمیز بودند و گمان می کردند که غیر از خدا، خدایان دیگری نیز در سرنوشت آنها تأثیر می گذارند.

2 ـ آفرینش انسان از خاک، رشد مرحله به مرحله او در رحم، صعود تدریجی از طفولیت (مرحله ضعف جسمی و عقلی) به اوج جوانی و نزول تدریجی از اوج توانایی (جوانی) به حضیض ناتوانی (کهولت و پیری)، جلوه های ربوبیت خدا و یگانگی او

فإنّا خلقناکم من تراب ...لکیلا یعلم من بعد علم شیئًا ... ذلک بأنّ اللّه هو الحقّ

3 - توانایی خدا بر احیای همه مردگان

و أنّه یحی الموتی

«موتی» جمع «میّت» است و جمع محلاّ به «ال» مفید عموم می باشد. بنابراین «الموتی»;یعنی، همه مردگان.

4 - آفرینش انسان و انواع گیاهان از بستر خاک مرده و بی جان، نمایشی است از قدرتمندی و توانایی خداوند بر احیای همه مردگان در روز رستاخیز.

فإنا خلقناکم من تراب... و تری الأرض هامدة... و أنّه یحی الموتی

جمله «و أنّه یحیی...» عطف بر «أنّ الله هو الحقّ» و به تقدیر «و ذلک بأنّ اللّه یحیی الموتی » می باشد; یعنی، آن قدرت نمایی ها بدان سبب است که خداوند می تواند مردگان را زنده کند.

5 - خدا، دارای قدرت بی کران و نامحدود و توانا بر انجام هر کاری

و أنّه علی کلّ شیء قدیر

6 - آفرینش انسان و رویاندن انواع گیاهان از بستر خاک مرده و بی جان، نمودی از قدرت بی کران و نامحدود خداوند

و أنّه علی کلّ شیء قدیر

اسماوصفات

قدیر 5

انسان

پیری انسان 2; جوانی انسان 2; عنصر خلقت انسان 4، 6; کودکی انسان 2; مراحل خلقت انسان 2

پیری

ضعف در پیری 2

توحید

توحید ربوبی 1; توحید عبادی 1; دلایل توحید افعالی 4; دلایل توحید ربوبی 2

جوانی

قدرت در جوانی 2

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 1

خدا

اختصاصات خدا 1; حقانیت خدا 1; قدرت خدا 3; نشانه ها ربوبیت خدا 2; نشانه های قدرت خدا 4، 6; وسعت قدرت خدا 5; ویژگیهای قدرت خدا 5

خلقت

خلقت از خاک 2، 4، 6

کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ