تفسیر آیات قرآن کریم – سوره تغابن – آیه11 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

مَا أَصَابَ مِن مُّصِیبَةٍ إِلَّا بإِذْنِ اللَّهِ وَمَن یُؤْمِن باللَّهِ یَهْد قَلْبَهُ وَاللَّهُ بکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ

هیچ مصیبتی نمی رسد مگر به اذن خدا; و هر کس به خداوند ایمان آورد قلب او را هدایت می کند، و خدا به هر چیزی دانا است.

1 - همه مصیبت های وارده بر انسان ها، در چارچوب رخصت خداوند است و او مانع فرود آنها نمی شود.

ما أصاب من مصیبه إلاّ بإذن اللّه

مقصود آیه شریفه، این است که هر حادثه ای برای بشر ـ که بر اثر علل و اسباب ویژه خود پدید می آید ـ بیرون از اراده و اذن الهی نیست; یعنی، خداوند مانع از تأثیر این عوامل نمی شود.

2 - تأثیر و کارسازی عوامل و اسباب طبیعی، در چارچوب اراده و رخصت خداوند است.

ما أصاب من مصیبه إلاّ بإذن اللّه

3 - خداوند، هدایت گر قلب انسان های مؤمن

و من یؤمن باللّه یهد قلبه

4 - ایمان، موجب جلب هدایت ویژه الهی و عامل ارتقای معرفت بشر است.

و من یؤمن باللّه یهد قلبه

5 - خداوند، راه علاج و نحوی تحمل مصیبت ها و تکلیف انسان در برابر آنها را به مؤمنان آموخته است.

و من یؤمن باللّه یهد قلبه

طبق نظر مفسران، چون در صدر آیه شریفه سخن از مصیبت های وارده بر انسان ها بوده، می توان گفت از مصداق های هدایت قلبی مؤمنان، راهنمایی آنان به پیدا کردن راه علاج و تحمل مصیبت ها و نشان دادن تکلیف مؤمنان در این عرصه است.

6 - خداوند، بر هر چیزی دانا است.

و اللّه بکلّ شیء علیم

7 - علم خداوند، مطلق و همه جانبه است.

و اللّه بکلّ شیء علیم

8 - آگاهی و ایمان مؤمنان به علم همه جانبه خداوند، مایه تحمل مصیبت ها و پایداری در برابر مشکلات است.

ما أصاب من مصیبة إلاّ بإذن اللّه ... و اللّه بکلّ شیء علیم

9 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: إنّ القلبَ لیُرَجَّج ... حتّی یَعقِدَ علی الإیمان فإذا عقد علی الإیمان قرّ و ذلک قول اللّه عزّوجلّ: «و من یؤمن باللّه یهد قلبه»;(1)

از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: قلب [انسان ]در حال اضطراب است ... تا این که با ایمان و باور پیوند خورد. پس زمانی که بر ایمان پیوند خورد، قرار و ثبات می یابد و این سخن خدای عزّوجلّ است: و من یؤمن باللّه یهد قلبه».

انسان

اضطراب قلب انسان 9

ایمان

آثار ایمان 4، 9; ایمان به علم خدا 8

خدا

آثار اذن خدا 1، 2; آثار اراده خدا 2; تعالیم خدا 5; علم غیب خدا 7، 8; موجبات هدایتهای خدا 4; وسعت علم خدا 6، 7; هدایتگری خدا 3

روایت 9

عوامل طبیعی

تأثیر عوامل طبیعی 2

قلب

منشأ اطمینان قلب 9

مؤمنان

آثار ایمان مؤمنان 8; آثار علم مؤمنان 8; قلب مؤمنان 3; منشأ هدایت مؤمنان 3

مصیبت

روش برخورد با مصیبت 5; زمینه تحمل مصیبت 8; منشأ مصیبت1

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 2، ص 421، ح 4; نورالثقلین، ج 5، ص 342، ح 19.