تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء– آیه 79– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَفَهَّمْنَاهَا سُلَیْمَانَ وَکُلًّا آتَیْنَا حُکْمًا وَعِلْمًا وَسَخَّرْنَا مَعَ دَاوُودَ الْجِبَالَ یُسَبِّحْنَ وَالطَّیْرَ وَکُنَّا فَاعِلِینَ

پس [حکم] آن را به سلیمان فهماندیم و هر یک را حکمت و دانش دادیم و کوه ها را مسخّر کردیم که با داوود تسبیح می گفتند و [نیز ]پرندگان را، و ما کننده [این کار ]بودیم.

1- حکم و داوری سلیمان(ع) در باره خسارت مزرعه تلف شده به وسیله گوسفندان، با الهام خداوند بود.

ففهّمنـها سلیمـن

«فا» در «ففهّمنا» برای تعقیب است و ضمیر «ها» به حکومت (قضاوت) بازمی گردد; یعنی، در مشاوره و داوری داوود و سلیمان(ع) حکم واقعی را به سلیمان فهماندیم.

2- امتیاز سلیمان بر داوود(ع)، در تشخیص حکم خسارت کشتزار تلف شده

و داود و سلیمـن إذ یحکمان فی الحرث ... ففهّمنـها سلیمـن

3- حضرت سلیمان(ع)، مورد توجه و عنایت خداوند، حتی در زمان داوود(ع)

و داود و سلیمـن إذ یحکمان فی الحرث ... ففهّمنـها سلیمـن

4- داوود و سلیمان(ع)، دارای مقام قضاوت و برخوردار از علم خدا دادی

و داود و سلیمـن ... و کلاًّ ءاتینا حکمًا و علمًا

5- عهده دار شدن منصب قضا، نیازمند برخورداری از صلاحیت علمی است.

و کلاًّ ءاتینا حکمًا و علمًا

اعطای علم پس از منصب قضاوت، می تواند گویای این حقیقت باشد که قضاوت باید همراه با علم باشد; هر چند «علم» در آیه شریفه دارای معنای عام بوده و منحصر به علم قضا نیست.

6- کوه ها و پرندگان، به تسخیر الهی همراه با داوود(ع) به تسبیح خدا می پرداختند.

و سخّرنا مع داود الجبال یسبّحن و الطیر

7- طبیعت (کوه ها، پرندگان و ...) دارای نوعی شعور و آگاهی به خداوند

الجبال یسبّحن و الطیر

هم آوا شدن کوه ها و پرندگان با داوود(ع) در تسبیح خداوند، می تواند گویای حقیقت یاد شده باشد.

8- داوود(ع) برخوردار از مقام والا در پیشگاه خداوند و بهره مند از لطف ویژه او

و سخّرنا مع داود الجبال یسبّحن و الطیر

از آن جایی که خداوند، کوه ها و پرندگان را برای هم آوایی با داوود(ع) در تسبیح الهی تسخیر و رام کرد ـ با آن که همه پدیده ها در حال تسبیح او هستند ـ می تواند برداشت یاد شده را به دست آورد.

9- هم آوایی موجودات طبیعت (کوه ها، پرندگان و ...) با پیامبران در تسبیح خداوند

و سخّرنا مع داود الجبال یسبّحن والطیر و کنّا فـعلین

تعبیر «کنّا فاعلین» (ما در گذشته این کار را انجام می دادیم) برای بیان این حقیقت است که کوه ها و پرندگان تنها با داوود و سلیمان هم آوا نشدند; بلکه پیش از این نیز با پیامبران الهی هم آوا بودند.

10- هم آوایی موجودات طبیعت با پیامبران برای تسبیح خداوند، جلوه ای از قدرت الهی است.

و سخّرنا مع داود الجبال یسبّحن والطیر و کنّا فـعلین

انبیا

تسبیح انبیا 9، 10

پرندگان

تسبیح پرندگان 6، 9; شعور پرندگان 7

تسبیح

تسبیح خدا 6، 9

خدا

نشانه های قدرت خدا 10

داود(ع)

تسبیح داود(ع) 6; علم لدنی داود(ع) 4; فضایل داود(ع) 2، 3، 4، 8; قضاوت داود(ع) 2; مقامات داود(ع) 4; مقام قضاوت داود(ع) 4

سلیمان(ع)

 الهام به سلیمان(ع) 1; زیان کشتزار قصه سلیمان(ع) 1; علم لدنی سلیمان(ع) 4; فضایل سلیمان(ع) 2، 3، 4; قضاوت سلیمان(ع) 2; مقامات سلیمان(ع) 4; مقام قضاوت سلیمان(ع) 4; منشأ قضاوت سلیمان(ع) 1

طبیعت

شعور طبیعت 7

قضاوت

شرایط قضاوت 5; علم در قضاوت 5

کوهها

تسبیح کوهها 6، 9; تسخیر کوهها 6; شعور کوهها 7

لطف خدا

مشمولان لطف خدا 3، 8

موجودات

تسبیح موجودات 10