تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انبیاء– آیه 70 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَأَرَادُوا بهِ کَیْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الْأَخْسَرِینَ

و نیرنگی خطرناک بر ضد او به کار بستند [که نابودش کنند] پس آنان را زیانکارترین [مردم] قرار دادیم.

1- توطئه و نیرنگ بت پرستان علیه ابراهیم(ع) ناکام ماند.

و أرادوا به کیدًا فجعلنـهم الأخسرین

2- توطئه و نیرنگ بت پرستان علیه ابراهیم(ع)، عامل خسران و زیان کاری کامل آنان شد.

و أرادوا به کیدًا فجعلنـهم الأخسرین

3- حضرت ابراهیم(ع)، علاوه بر افکنده شدن در آتش، با نیرنگ و توطئه دیگری از سوی بت پرستان روبه رو گشت.

و أردوا به کیدًا فجعلنـهم الأخسرین

برداشت یاد شده مبتنی براین است که مقصود از «کیداً» نیرنگ جدید و غیر از افکندن در آتش باشد; زیرا در معنای «کید» محرمانه بودن نهفته است، در حالی که افکندن در آتش کاری علنی بود نه مخفی; به علاوه تعبیر «أرادوا»; یعنی، اراده کردند و خواستند (نه عملی کردن) شاهد این مدعا است. گفتنی است تنوین «کیداً» برای تفخیم و تعظیم باشد که در این صورت بیانگر بزرگی نیرنگ است.

4- قوم بت پرست ابراهیم، از زیان کارترین مردم جهان بودند.

فجعلنـهم الأخسرین

5- نیرنگ ها و دسیسه های اهل باطل در برابر اراده الهی، ناتوان ونافرجام است.

و أرادوا به کیدًا فجعلنـهم الأخسرین

6- بت پرستی و موضع گیری در مقابل حق و رهبران الهی، از زیان بارترین کارها است.

و أرادوا به کیدًا فجعلنـهم الأخسرین

ابراهیم(ع)

آثار توطئه علیه ابراهیم(ع) 2; توطئه علیه ابراهیم(ع) 1، 3; سوزاندن ابراهیم(ع) 3; قصه ابراهیم(ع) 1، 2، 3

بت پرستی

زیان بت پرستی 6

حق

زیان حق ناپذیری 6

خدا

اهمیت اراده خدا 5

دشمنان

شکست توطئه دشمنان 5

رهبران دینی

زیان مبارزه با رهبران دینی 6

زیان

بدترین زیان 6; عوامل زیان 2; مراتب زیان 6

قوم ابراهیم

تاریخ قوم ابراهیم 4; توطئه قوم ابراهیم 3; زیانکاری قوم ابراهیم 2، 4; ناکامی قوم ابراهیم 1

مردم

زیانکارترین مردم 4