تفسیر آیات قرآن کریم – سوره زمر – آیه 70 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَوُفِّیَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُوَ أَعْلَمُ بمَا یَفْعَلُونَ

و به هر کس آنچه کرده است به طور کامل داده می شود، و او به آنچه انجام می دهند داناتر است.

1 - هرکس جزای اعمال خویش را در قیامت به طور کامل و بی کم و کاست، دریافت خواهد کرد.

و وفّیت کلّ نفس ما عملت

«توفیة» (مصدر «وفّیت») به معنای دادن کامل و بی کم و کاست چیزی است.

2 - تناسب و مطابقت کامل کیفر و پاداش الهی، با رفتار و کردار بندگان

و وفّیت کلّ نفس ما عملت

حذف مضاف در «ماعملت» ـ که در اصل «جزاء ماعملت» است ـ می تواند گویای این نکته باشد که جزای الهی، آن چنان با رفتار بندگان تناسب و مطابقت دارد که گویا، آنچه داده می شود خود عمل است نه جزای آن.

3 - پاداش و کیفر مطابق و متناسب با رفتار، پاداش و کیفری است عادلانه و به حق.

و هم لایظلمون . و وفّیت کلّ نفس ما عملت

برداشت یاد شده از آن جا است که آیه شریفه، به منزله بیان برای جمله «و هم لایظلمون» می باشد; یعنی، ظلم نشدن در حق بندگان به این خاطر است که هر کسی مطابق آنچه انجام داده، جزا خواهد دید.

4 - تمامی رفتار و کردار انسان، دارای کیفر و پاداش بوده و او در برابر آن مسؤول است.

و وفّیت کلّ نفس ما عملت

5 - عمل و رفتار انسان، مبنای داوری خداوند و ملاک جزای او در قیامت است.

و وفّیت کلّ نفس ما عملت

6 - ندادن جزای کامل عمل، ظلم است.

و هم لایظلمون . و وفّیت کلّ نفس

7 - همه رفتارهای آدمی، تحت قلمرو علم کامل خداوند قرار دارد.

و هو أعلم بما یفعلون

8 - خداوند، داناترین آگاهان به رفتارهای آدمی است.

و هو أعلم بما یفعلون

9 - علم برتر و همه جانبه خداوند، پشتوانه داوری و جزای عادلانه او است.

و قضی بینهم بالحقّ و هم لایظلمون ... و هو أعلم بما یفعلون

انسان:

عمل انسان 7، 8; مسؤولیت انسان 4

پاداش:

تناسب پاداش با عمل 2، 3; عدالت در پاداش 2، 3; عدالت در پاداش اخروی 1; ملاک پاداش اخروی 5

خدا:

آثار وسعت علم خدا 9; اختصاصات خدا 8; عدالت خدا 2; عدالت در پاداشهای خدا 9; قضاوت خدا 9; ملاک قضاوت خدا 5; وسعت علم خدا 7، 8

ظلم:

موارد ظلم 6

عمل:

آثار عمل 5; اجتناب از پاداش عمل 6; پاداش عمل 4; کیفر عمل 4; مسؤول عمل 4

قیامت:

ویژگیهای قیامت 1

کیفر:

تناسب کیفر با گناه 2، 3; عدالت در کیفر 2، 3; عدالت در کیفر اخروی 1; ملاک کیفر اخروی 5

نظام جزایی: 1، 2

نظام کیفری: 2، 3