تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الهمزة– آیه7– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَی الْأَفْئِدَةِ

همان آتشی که بر قلب ها مسلّط می شود.

1 - آتش جهنم، بر قلب ها احاطه یافته، آن را خواهد سوزاند.

الّتی تطّلع علی الأفئدة

برخی از اهل لغت، اطّلاع را به معنای بلوغ دانسته اند (لسان العرب). براین اساس، مفاد آیه این است که آتش، به قلب ها رسیده، آن را خواهد سوزاند. حرف «علی» بر احاطه کامل آتش دلالت دارد.

2 - انسان در قیامت، به جهت باورها و نیت هایش، مؤاخذه شده و کیفر خواهد دید.

الّتی تطّلع علی الأفئدة

3 - درجات آتش جهنم در قیامت، براساس باورها و نیت های انسان شکل می یابد.

الّتی تطّلع علی الأفئدة

«إطّلع علی الشیء»; یعنی، آن را دانست (لسان العرب). مفاد آیه شریفه ـ براساس این معنا ـ آگاهی آتش جهنم از محتوای قلب ها است. این آگاهی، ممکن است کنایه از تفاوت وضع دوزخیان با یکدیگر باشد که آتش جهنم با هر کس، متناسب با محتوای قلب او رفتار خواهد کرد.

4 - احاطه آتش دوزخ بر قلب عیب جویان، کیفری مناسب برای گناه افکار ناروای آنان درباره مردم

لمزة ... الّتی تطّلع علی الأفئدة

5 - باطن و روح انسان نیز در قیامت، از آتش جهنم در عذاب خواهد بود.

الّتی تطّلع علی الأفئدة

ممکن است در دنیا بدن کسی بسوزد; ولی روح او رنج نبیند و از شکنجه در راه عقیده شادمان باشد; اما این آیه، آتش جهنم را برای جان انسان ـ که قلب کنایه از آن است ـ نیز سوزاننده معرفی کرده است.

6 - سوختن انسان در آتش جهنم، از درون او آغاز خواهد شد.

الّتی تطّلع علی الأفئدة

ریشه «اطلاع» (طاء و لام و عین)، بر ظهور و بروز دلالت دارد (مقاییس اللغة). ظاهر شدن آتش جهنم بر قلب، حاکی از نقطه شروع آن است.

انسان

عذاب درونی انسان ها 6

جهنم

احاطه آتش جهنم 1، 4; مبدأ آتش جهنم 6; مراتب آتش جهنم 3; ویژگیهای آتش جهنم 1، 3، 4، 5، 6

عذاب

عذاب با آتش جهنم 5

عقیده

آثار اخروی عقیده 2; آثار عقیده 3

عیب جویان

عیب جویان در جهنم 4; کیفر عیب جویان 4

قلب

احاطه بر قلب ها 1

قیامت

عذاب جسمی در قیامت 5; عذاب روحی در قیامت 5

کیفر

تناسب کیفر با گناه 4; ملاک کیفر اخروی 3; موجبات کیفر اخروی 2

نظام کیفری 2، 4