تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الهمزة– آیه4– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

کَلَّا لَیُنبَذَنَّ فِی الْحُطَمَةِ

چنین نیست، بی شک او در آن عذاب به شدت خردکننده، افکنده خواهد شد.

 

1 - مؤثر دانستن ثروت، در جاودانگی و رهایی از نابودی و مرگ، پنداری نادرست و ناروا است.

 

أخلده . کلاّ

حرف «کلاّ»، مخاطب را از پذیرش گفتارهای بیان شده در جملات پیش، بازمی دارد.

 

2 - لزوم پرهیز از زراندوزی، سخن چینی و تمسخر مردم

 

همزة لمزة . الذی جمع مالاً ... کلاّ

 

3 - عیب جویان، غیبت کنندگان، سخن چینان، بدگویان، تمسخرکنندگان مردم و زراندوزان، در آتش جهنم افکنده خواهند شد.

 

لینبذنّ فی الحطمة

آیات بعد، بیانگر آن است که مراد از «حطمة»، آتش جهنم است.

 

4 - سوگند خداوند، در تأکید برافکنده شدن دوزخیان در آتش جهنم

 

لینبذنّ

حرف «لام» در «لینبذنّ»، نشانگر قسم محذوف است.

 

5 - آتش جهنم، دوزخیان را در هم شکسته، آنان را به شدّت خرد خواهد کرد.

 

الحطمة

«حَطْم» (ریشه «حطمة»)، به معنای شکستن چیزی مانند هیزم است. این کلمه ـ با گذشت زمان ـ در مورد ریز ریز کردن کامل استعمال شده است (مفردات). وزن «فُعَلَة»، برای مبالغه به کار می رود و دلالت دارد که کار، به صورت عادت در آمده است. (مجمع البیان)

 

6 - «حطمة»، از نام های جهنم

 

الحطمة

 

7 - غیبت کنندگان، عیب جویان و زراندوزان، مردمی خوار و بی ارزش در پیشگاه خداوند

 

همزة لمزة . الذی جمع مالاً ... لینبذنّ

«نَبْذ»، به معنای افکندن و دور انداختن چیزی، بر اثر بی اعتنایی به آن است. (مفردات)

 

8 - امتناع دوزخیان از ورود به جهنم، امکان پذیر نیست.

 

لینبذنّ

مجهول بودن «لینبذنّ»، بیانگر آن است که ورود دوزخیان به جهنم، به اختیار آنان نبوده و آنها مقهور مأموران الهی اند.

 

9 - تناسب کیفرهای اخروی، با گناهان انسان

 

همزة لمزة ... لینبذنّ فی الحطمة

برگزیدن نام «حطمة» ـ که نشانگر درهم شکسته شدن جهنمیان در آتش است ـ ممکن است در ارتباط با گناه «هَمْز» و «لَمْز» باشد که باعث شکسته شدن شخصیت و اعتبار کسی نزد دیگران است. مادّه «نبذ» نیز که بر افکندن تحقیرآمیز دلالت دارد، چه بسا ناظر به تناسب آن با استهزاها و متلک انداختن های فرد دوزخی باشد.

 

10 - درهم شکسته شدن در آتش جهنم، کیفری مناسب برای درهم شکستن شخصیت مردم

 

همزة لمزة ... لینبذنّ فی الحطمة

استهزا

اجتناب از استهزا 2

استهزاگران

استهزاگران در جهنم 3

بدگویان

بدگویان در جهنم 3

بینش

بینش باطل 1

تحقیر

کیفر تحقیر 10

ثروت اندوزان

ثروت اندوزان در جهنم 3; ذلت ثروت اندوزان 7

ثروت اندوزی

آثار ثروت اندوزی 1; اجتناب از ثروت اندوزی 2

جهنم

تجزیه بدن در جهنم 10; حتمیت ورود به جهنم 8; نامهای جهنم 6; ویژگیهای آتش جهنم 5

جهنمیان 3

افکندن جهنمیان 3 در جهنم 4; تجزیه بدن جهنمیان 5 3

حطمه 6

سخن چینان

سخن چینان در جهنم 3

سخن چینی

اجتناب از سخن چینی 2

عقیده

عقیده به جاودانگی با ثروت 1

عیب جویان

ذلت عیب جویان 7; عیب جویان در جهنم 3

غیبت کنندگان

ذلت غیبت کنندگان 7; غیبت کنندگان در جهنم 3

قرآن

سوگندهای قرآن 4

کیفر

تناسب کیفر با گناه 9، 10; ویژگیهای کیفر اخروی 9

مرگ

عوامل نجات از مرگ 1

نظام کیفری 9، 10