تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الهمزة– آیه1– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَیْلٌ لِّکُلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ

وای بر هر طعنه زنِ عیبجو

1 - کسانی که درباره دیگران سخن چینی و بدگویی کرده، آنان را با کنایه و اشاره مسخره می کنند، گرفتار عذاب الهی خواهند شد.

ویل لکلّ همزة لمزة

«هُمَزَة»، به معنای شخصی است که با چشم و پلک و ابرو، به دیگران اشاره کرده و برای رساندن شرّ به آنان، سعایت و سخن چینی کند (قاموس). این وزن برای مبالغه به کار می رود و دلالت دارد که آن کار به صورت عادت درآمده است. (مجمع البیان)

2 - جهنم، جایگاه عیب جویان و غیبت کنندگان است.

ویل لکلّ ... لمزة

«لَمْز» (مصدر «لمزة»)، به معنای غیبت کردن و تلاش برای کشف عیوب دیگران است (مفردات). «ویل» کلمه ای است که برای تهدید به عذاب به کار می رود. و نیز نام وادی یا چاه خاصی در جهنم و یا نام یکی از درهای آن می باشد. (قاموس)

3 - حرمت فاش کردن عیب های مردم، در غیاب یا حضور آنان

ویل لکلّ همزة لمزة

وعده عذاب، نشانه حرمت است. «هُمَزَة» نزد برخی از اهل لغت به معنای کسی است که در غیاب دیگری از او خرده گیرد و «لمزة» به معنای کسی است که روبه روی دیگران، عیب آنان را فاش کند. (مجمع البیان)

4 - طعن زنندگان به مردم با سخن یا اشاره، مورد نفرین خداوند و تهدید به عذاب جهنّم

ویل لکلّ همزة لمزة

برخی از مفسران، کلمه «ویل» را نفرین دانسته و گفته اند: نفرین در این موارد، همان تهدید به عقاب است. برداشت یاد شده، علاوه بر بیان این نظر، گویای تفاوتی است که برخی از اهل لغت، درباره «همزة» و «لمزة» بیان داشته و گفته اند: «همزة»; یعنی، کسی که همنشین خود را با الفاظ بد، بیازارد و «لمزة»; یعنی، کسی که با چشم یا سر، به همنشین خود اشاره کند. (مجمع البیان)

استهزا

آثار استهزا با اشاره 4; آثار استهزا با سخن 4; استهزا با اشاره 1

استهزاگران

تهدید استهزاگران 4; عذاب استهزاگران 1; نفرین بر استهزاگران 4

بدگویان

عذاب بدگویان 1

جهنم

تهدید به عذاب جهنم 4

خدا

تهدیدهای خدا 4; عذابهای خدا 1

سخن چینان

عذاب سخن چینان 1

عیب

حرمت افشای عیب 3

عیب جویان

عیب جویان در جهنم 2; کیفر عیب جویان 2

غیبت کنندگان

غیبت کنندگان در جهنم 2; کیفر غیبت کنندگان 2

محرمات

احکام محرمات 3

نفرین خدا

مشمولان نفرین خدا 4