تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اللیل– آیه 16– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

الَّذی کَذَّبَ وَتَوَلَّی

همان کسی که [حق را] تکذیب کرد و روی گرداند.

1 - کسانی که هدایت و انذارهای الهی را تکذیب کرده و از آن روی گردان شدند، شقی ترین افراد و گرفتار دشوارترین فرجام اند.

الذی کذّب و تولّی

آیات پیشین ـ که سخن از «هدایت» و «انذار» به میان آورده بود ـ قرینه است بر این که تکذیب و تولّی در رابطه با همان امور است.

2 - تکذیب کنندگان هدایت ها و انذارهای الهی و اعراض کنندگان از آن، در آتش جهنم مخلداند.

فأنذرتکم نارًا تلظّی . لایصلیها إلاّ ... الذی کذّب و تولّی

3 - بخل و ثروت اندوزی حاصل از آن و تکذیب پاداش های الهی، زمینه ساز تکذیب حکم انفاق و خودداری از صرف مال در راه تزکیه نفس

و أمّا من بخل ... الذی کذّب و تولّی

ارتباط این آیه با آیات پیشین، بیانگر اتحاد «من بخل...» با «الذی کذّب...» است و ارتباط آن با آیات بعد ـ که از اعطای مال به قصد تزکیه سخن گفته است ـ قرینه بر این است که علاوه بر تکذیب هدایت و انذار; تکذیب حکم انفاق نیز مراد است.

4 - تکذیب حکم انفاق و خودداری از صرف مال در راه تزکیه نفس، بالاترین درجه شقاوت است.

الأشقی . الذی کذّب و تولّی

ارتباط این آیه با نقطه مقابل آن در آیات بعد (الذی یؤتی ماله یتزکّی»، بیانگر برداشت یاد شده است.

انسان

شقی ترین انسان 1

انفاق

تکذیب انفاق 4; زمینه تکذیب انفاق 3

بخل

آثار بخل 3

تزکیه

اعراض از تزکیه 4; موانع تزکیه 3

ثروت اندوزی

آثار ثروت اندوزی 3

جهنم

جاودانان در جهنم 2

جهنمیان 2

خدا

آثار تکذیب پاداشهای خدا 3; فرجام معرضان از انذارهای خدا 1; فرجام معرضان از هدایتهای خدا 1; فرجام مکذبان انذارهای خدا 1; فرجام مکذبان هدایتهای خدا 1; معرضان از انذارهای خدا در جهنم 2; معرضان از هدایتهای خدا در جهنم 2; مکذبان انذارهای خدا در جهنم 2; مکذبان هدایتهای خدا در جهنم 2

شقاوت

بدترین شقاوت 4; مراتب شقاوت 4

فرجام

فرجام سخت 1