تفسیر آیات قرآن کریم – سوره اللیل– آیه 15– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

لَا یَصْلَاهَا إِلَّا الْأَشْقَی

[آتشی] که جز انسان بسیار بدبخت به آن نمی سوزد.

1 - شقاوت زمینه ساز گرفتاری به حرارت طاقت فرسای آتش جهنم است.

لایصلیهاإلاّ الأشقی

«صلی النار»; یعنی، با رنج و مشقت حرارت آن را تحمل کرد و «شقاوة»; یعنی، شدّت و دشواری (قاموس). این واژه نقطه مقابل سعادت است. (مفردات راغب)

2 - شقاوت، دارای مراتب گوناگون است.

الأشقی

3 - خلود در آتش جهنم، ویژه کسانی است که در بالاترین مرحله شقاوت اند.

لایصلیها إلاّ الأشقی

«صَلی»; یعنی، ملازم و همراه شد (لسان العرب، از قول زجاج) و ملازمت با آتش به جاودانگی در آن است. حصر موجود در آیه مربوط به ملازمت است; یعنی، جاودانگی در آتش، مخصوص کسانی است که در آیه بعد اهل تکذیب و اعراض معرفی شده اند و در بدترین نوع شقاوت به سر می برند.

4 - امکان خلود همه شقاوتمندان در آتش جهنم*

لایصلیها إلاّ الأشقی

تقابل «أشقی» و «أتقی» می تواند، قرینه بر حصر اضافی باشد; یعنی، اگر گفته می شود که تنها «شقی ترین مردم» در آتش جاودان است، مراد نفی خلود از دیگر شقاوتمندان نیست; بلکه تنها از فرد «أتقی» نفی خلود شده است.

5 - رنج کافران و منکران هدایت های الهی در آخرت، سرآمد تمام رنج های دیگران در دنیا است.

الأشقی

«أشقی»، اسم تفضیل است و در این که مراد برتری شقاوت در مقایسه با چه کسی است; گفته های چندی ابراز شده است; از جمله این که «أشقی» تعبیری دیگر از «کافر» است. چه آن که تمام سختی های مردم در دنیا (از قبیل فقر و مرض و...) در برابر سختی و شقاوت حاصل از کفر، اندک است.

6 - تفاوتِ درجات آتش در جهنم

نارًا تلظّی . لایصلیها إلاّ الأشقی

حصر در این آیه، ممکن است ناظر به نوع آتشی باشد که در آیه قبل مطرح شد. بر این اساس، نکره بودن «ناراً» برای تنویع است; یعنی، نوع خاصی از آتش است که به شقی ترین افراد، اختصاص می یابد و باقی اشقیا در انواع دیگر آن معذب اند.

7 - شقاوت، برخاسته از بی تقوایی است.

الأشقی

به قرینه مقابله «أشقی» با «أتقی» (در آیات بعد)، مراد از «شقاوت» فاصله گرفتن از تقوا است.

تقوا

آثار بی تقوایی 7

جهنم

جاودانان در جهنم 4; جاودانگی در جهنم 3; زمینه جهنم 1; مراتب آتش جهنم 6

خدا

رنجهای اخروی مکذبان هدایتهای خدا 5

رنج

سختی رنج های اخروی 5

شقاوت

آثار شقاوت 1; مراتب شقاوت 2; منشأ شقاوت 7

شقاوتمندان

شقاوتمندان در جهنم 3، 4

کافران

رنجهای اخروی کافران 5