تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الطارق– آیه 3– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

النَّجْمُ الثَّاقِبُ

همان ستاره درخشان است.

1 - «طارق»، ستاره ای است دارای پرتوی نافذ و شکافنده تاریکی ها در صحنه آسمان.

النجم الثاقب

«ثَقْب»; یعنی، دریدگی کم عمق (مصباح) و چون نور ستاره نفوذ می کند، آن را «ثاقب» گویند. (مقاییس اللغة) استفهام از شناخت «طارق» ـ در آیه قبل ـ و توصیف آن به «نجم ثاقب» ـ در این آیه ـ بیانگر آن است ستاره ای خاص مورد نظر است.

2 - سوگند خداوند، به مرتفع ترین ستاره ها*

و الطارق ... النجم الثاقب

«نجم ثاقب»; یعنی، ستاره ای که جایگاه آن رفیع تر از دیگر ستارگان است (قاموس).

3 - کیوان یا پروین، اختری تابان که نور آن تاریکی فضا را می شکافد.*

و الطارق ... النجم الثاقب

از ستارگانی که «النجم الثاقب» توصیفگر آن است، ستاره زحل (کیوان) می باشد (قاموس). برخی دیگر آن را بر «ثریا» (پروین) تطبیق داده و گفته اند: چون «النجم» هرگاه به صورت مطلق آورده شود، مراد از آن ستاره پروین است; پس در آیه نیز همان ستاره مورد نظر است.

4 - «عن أبان بن تغلب قال: کنت عند أبی عبداللّه(ع) إذ دخل علیه رجل من أهل الیمن ... فقال له أبوعبداللّه(ع): ...فما زحل عندکم فی النجوم؟ فقال الیمانی: نجم نحس، فقال له أبوعبداللّه(ع): مه لاتقولنّ هـذا فإنّه نجم أمیرالمؤمنین(ع) و هو نجم الأوصیاء(ع) و هو النجم الثاقب الذی قال اللّه عزّوجلّ فی کتابه فقال له الیمانی: فما یعنی بالثاقب قال: إنّ مطلعه فی السماء السابعة و إنّه ثقب بضوئه حتّی أضاء فی السماء الدنیا فمن ثَمّ سمّاه اللّه عزّوجلّ النجم الثاقب;(1)

از ابان بن تغلب روایت شده است: خدمت امام صادق(ع) بودم که مردی از اهل یمن خدمت ایشان رسید ... امام صادق(ع) به او فرمود: مقام زحل در بین ستارگان نزد شما چگونه است؟ آن مرد یمنی گفت: ستاره نحسی است. امام صادق(ع) فرمود: بس کن و این را مگو; زیرا زحل ستاره امیرالمؤمنین و ستاره اوصیا است و آن همان «نجم ثاقب» است که خدای عزّوجلّ در کتابش ذکر کرده است. آن مرد یمنی گفت: مراد از ثاقب چیست؟ حضرت فرمود: طلوع آن در آسمان هفتم است. آن با نورش [آسمان ها را ]می شکافد تا به نزدیک ترین آسمان برسد و از آن جهت است که خدای عزّوجلّ آن را «نجم ثاقب» (ستاره شکافنده) نامیده است».

آسمان

منشأ نور آسمان 1

امام علی(ع)

ستاره امام علی(ع) 4

اوصیا

ستاره اوصیا 4

روایت 4

ستارگان

طلوع ستاره زحل 4; عظمت ستاره زحل 4; مراد از ستاره زحل 4; نورانیت ستاره پروین 3; نورانیت ستاره زحل 4; نورانیت ستاره طارق 1; نورانیت ستاره کیوان 3; ویژگیهای ستاره طارق 1

سوگند

سوگند به بلندترین ستاره 2

قرآن

سوگندهای قرآن 2

نجم ثاقب

مراد از نجم ثاقب 4

پی نوشت ها :

1. خصال صدوق، ج 2، ص 489، ب الاثنی عشر، ح 68; تفسیربرهان، ج 4، ص 448، ح 1.