تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الطارق– آیه 17– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَمَهِّلِ الْکَافِرِینَ أَمْهِلْهُمْ رُوَیْدًا

پس تو این کافران را فرصت ده و اندکی مهلتشان ده.

1 - پیامبر(ص)، مأمور فرصت دادن به کافران عصر بعثت و پرهیز از نفرین و درخواست عذاب سریع برای آنان

فمهّل الکـفرین أمهلهم رویدًا

«مَهِّل» و «أمهِل» به یک معنا است; گرچه برخی گفته اند: «مَهِّل» فرمان به مهلت لحظه به لحظه و تدریجی است و «أمهل» فرمان به یک مهلت. تکرار فرمان با دو لفظ متفاوت ـ به گونه ای که دو فرمان مستقل به نظر آید ـ تأکید بیشتری به همراه دارد. کلمه «رویداً» ممکن است، تصغیر «رَوْد» (مهلت دادن) باشد; یعنی، مهلت کوتاه و نیز می تواند اسم فعل و به معنای «أمهل» باشد که برای سومین بار فرمان مهلت را تکرار کرده است.

2 - خداوند، در صورت درخواست پیامبر(ص) از او، بی درنگ کافران را عذاب کرده و خواسته آن حضرت را اجابت می کرد.

فمهّل الکـفرین

چنانچه بر خواسته پیامبر(ص) اثری مترتب نمی شد، فرمان به مهلت دادن لغو می نمود.

3 - وعده خداوند بر مقابله به مثل با مکر کافران، کافی برای شتاب نورزیدن پیامبر(ص) در مورد درخواست کیفر برای آنان

و أکید کیدًا . فمهّل

برداشت یاد شده، از حرف «فاء» در «فمهّل» استفاده شده است; یعنی، حال که از مکر خداوند درباره کافران آگاه شدی، با خاطری آسوده به کافران فرصت ده; زیرا آنان هر چند در هر فرصت به مکر خود ادامه دهند، ولی مکر آنان مقهور مکر خداوند است.

4 - خداوند در کیفر کافران، شتاب نمیورزد و به آنان مهلت می دهد.

و أکید کیدًا . فمهّل الکـفرین

5 - مهلت دادن به کافران، نمونه ای از مکر خداوند با آنان است.

و أکید کیدًا . فمهّل الکـفرین

6 - خداوند، کافران عصر بعثت را به عذابی نزدیک تهدید کرد.

فمهّل ... رویدًا

دادن مهلت کوتاه به منزله تهدید به عذاب، پس از انقضای مهلت است.

7 - وجود شرایط مساعد برای اقدام سریع پیامبر(ص) به رویارویی با توطئه های کافران، در عصر بعثت

فمهّل الکـفرین

فرمان مهلت دادن، در صورتی به پیامبر(ص) داده می شود که شرایط برای انجام عملی شتابزده علیه کافران فراهم باشد.

8 - جدّی نگرفتن آیات قرآن و شوخی پنداشتن آن، از نشانه های کفر است.

و ما هو بالهزل ... فمهّل الکـفرین

خدا

امهال خدا 4; تهدیدهای خدا 6; نشانه های مکر خدا5; وعده های خدا 3

عذاب

تهدید به عذاب 6

قرآن

استهزای آیات قرآن 8

کافران

توطئه های کافران مقارن بعثت 7; تهدید کافران مقارن بعثت 6; حتمیت عذاب کافران 2; عوامل مهلت به کافران 3; مکر با کافران 5; مهلت به کافران 4، 5; مهلت به کافران مقارن بعثت 1; وعده مقابله به مثل به کافران 3

کفر

نشانه های کفر 8

محمد(ص)

اجابت محمد(ص) 2; امهال محمد(ص) 1; رسالت محمد(ص) 1; زمینه مقابله به مثل به محمد(ص) 7; محمد(ص) و درخواست عذاب 1; محمد(ص) و کافران 3; محمد(ص) و کافران مقارن بعثت 7; محمد(ص) و لعن کافران مقارن بعثت 1; وعده به محمد(ص) 3