تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه57 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلًا إِذَا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ

 

و هنگامی که [از طرف مشرکان] درباره عیسی بن مریم مَثَلی زده شد [که اگر مشرکان با معبودهایشان در جهنّم اند عیسی نیز که معبود واقع شد در جهنّم است] ناگهان قوم تو در پی آن فریاد به تمسخر برداشتند.

 

1 - مجادله مشرکان مکه درباره عیسی(ع)، اقدامی در جهت تخطئه آیات قرآن

 

و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً

تأمل در آیات بعد، نشان می دهد که مَثَل مذکور در این آیه، از ناحیه مشرکان و برای توجیه روی آوری آنان به پرستش بت ها و انکار مورد عذاب واقع شدن معبودهای شرک بوده است; چنان که در آیه بعد می فرماید: «ما ضربوه إلاّ جدلاً...».

 

2 - تأکید قرآن بر بندگی و عبودیت عیسی(ع) در برابر خداوند، مورد تمسخر و استهزای مشرکان

 

و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً إذا قومک منه یصدّون

برداشت یاد شده بنابراین نکته است که مراد از «لمّا ضرب ابن مریم مثلاً» تکیه قرآن بر بندگی عیسی باشد; به قرینه این که در آیات بعد (إن هو إلاّ عبد) بر این مسأله تکیه شده است.

 

3 - موضع گیری استهزاآمیز مشرکان مکه، نسبت به بیان قرآن درباره تولد و زندگی عیسی بن مریم(ع)

 

و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً إذا قومک منه یصدّون

«صدید» (مصدر «یصدّون») به معنای خندیدن و فریاد کشیدن و سر و صدا راه انداختن است. این امور معمولاً به هنگام استهزا، تحقق پیدا می کند.

 

4 - عیسی(ع)، فرزند مریم است و نه خدا.

 

و لمّا ضرب ابن مریم

 

5 - هوچی گری و تبلیغات منفی، از ابزارهای مقابله مشرکان مکه با پیامبراکرم(ص)

 

و لمّا ضرب ... إذا قومک منه یصدّون

 

6 - یادکرد داستان عیسی(ع) در قرآن، اقدامی هدایتگرانه و مثلی درس آموز

 

و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً

با توجه به کاربرد واژه «مَثَل» ـ که داستان عیسی(ع) را به عنوان نمونه و سمبل ذکر کرده است ـ برداشت بالا به دست می آید.

 

7 - عیسی بن مریم(ع)، شخصیتی شناخته شده و نامی آشنا در مکه عصر بعثت

 

و لمّا ضرب ابن مریم

 

8 - موضع گیری عجولانه و مسخره آمیز در برابر مسائل، امری نکوهیده و ناپسند

 

و لمّا ضرب ابن مریم مثلاً إذا قومک منه یصدّون

با توجه به واژه «إذا» استفاده می شود که مشرکان بدون تأمل و تعقل در برابر داستان عیسی(ع)، موضع گیری می کردند و خداوند این را مورد سرزنش قرار داده است.

استهزا

سرزنش استهزا 8

خدا

خدا و فرزند 4

ذکر

فلسفه ذکر قصه عیسی(ع) 6

عبرت

عوامل عبرت 6

عجله

سرزنش عجله 8

عمل

عمل ناپسند 8

عیسی(ع)

استهزای عبودیت عیسی(ع) 2; استهزای ولادت عیسی(ع) 3; خوشنامی عیسی(ع) 7; عبرت از قصه عیسی(ع) 6; قصه عیسی(ع) 7; مادر عیسی(ع) 4

قرآن

استهزای قرآن 3; تکذیب قرآن 1; هدایتگری قرآن 6

مجادله

مجادله درباره عیسی(ع) 1

مریم(ع)

فرزند مریم(ع) 4

مشرکان

استهزاهای مشرکان 2

مشرکان مکه

استهزاهای مشرکان مکه 3; جوسازی مشرکان مکه 5; روش مبارزه مشرکان مکه 5; مجادله مشرکان مکه 1

موضعگیری

سرزنش موضعگیری عجولانه 8