تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه51 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَنَادَی فِرْعَوْنُ فِی قَوْمِهِ قَالَ یَا قَوْمِ أَلَیْسَ لِی مُلْکُ مِصْرَ وَهَذهِ الْأَنْهَارُ تَجْرِی مِن تَحْتِی أَفَلَا تُبْصِرُونَ

 

و فرعون در میان قوم خود ندا کرد و گفت: ای قوم من! آیا پادشاهی مصر مختصّ من نیست در حالی که این نهرها از پایین [قصر] من جاری است؟ پس آیا نمی بینید؟

 

1 - نظرخواهی و اقرارطلبی فرعون از قوم خویش، درباره حاکمیت و مالکیت او بر سرزمین مصر

 

یـقوم ألیس لی ملک مصر

 

2 - مباهات فرعون، به قلمرو قدرت و میزان مکنت و دارایی خویش

 

و نادی فرعون فی قومه قال یـقوم ألیس لی ملک مصر... أفلاتبصرون

 

3 - پدید آمدن زمینه های گرایش قبطیان به موسی(ع) و ایمان آوردن به دعوت او *

 

و نادی فرعون فی قومه قال یـقوم ألیس لی ملک مصر

برداشت یاد شده با توجه به دو نکته است: الف) مراد از «قوم» قبطیان است; زیرا مسلّماً فرعون بنی اسرائیل را قوم خویش خطاب نمی کرد. ب) تبلیغات فرعونی نشان دهنده آن است که زمینه های گسترده برای پیوستن به موسی(ع) در میان قبطیان به وجود آمده بود و بدین جهت فرعون احساس خطر کرده و با سفسطه بازی و به رخ کشیدن قدرت و مکنت خویش، می خواست جلوی نفوذ موسی(ع) را در افکار مردم مصر بگیرد.

 

4 - بیم و نگرانی فرعون از گسترش و تأثیر پیام موسی(ع) در میان مردم مصر

 

و نادی فرعون ... أفلاتبصرون

تبلیغات فرعون، در جهت جلوگیری از نفوذ پیام موسی(ع)، نشانگر نگرانی فرعون از گسترش آن است.

 

5 - رسالت موسی(ع)، متوجه قبطیان نیز بوده است.

 

و نادی فرعون فی قومه

 

6 - استفاده فرعون از احساسات و عواطف قومی، در جهت مبارزه با موسی(ع)

 

و نادی فرعون فی قومه قال یـقوم

به کار رفتن واژه «یا قوم» در تبلیغات فرعون، حاکی از بهره گیری فرعون از احساسات قومی و نژادی مردم مصر (قبطیان) است.

 

7 - حکومت فرعونی در عصر موسی(ع)، حکومتی فردی و استبدادی بود.

 

ألیس لی ملک مصر

با توجه به این که فرعون خود را فرمانروای مطلق و بی چون و چرای مصر می داند، مطلب بالا استفاده می شود.

 

8 - پذیرش توحید ربوبی، ناسازگار با بنیان حاکمیت فرعون

 

ألیس لی ملک مصر

فرعون، برای نفی پیام موسی(ع) ـ که توحید ربوبی است ـ تلاش می کند تا با اقرار گرفتن از مردم، حاکمیت خود را بر مصر تثبیت کند; زیرا با پذیرش توحید، آن را در خطر می دید.

 

9 - آب های زراعی و آشامیدنی مردم مصر، از قصر و اراضی فرعون عبور می کرده است.*

 

و هـذه الأنهـر تجری من تحتی أفلاتبصرون

 

10 - کاخ فرعون، مشرف و مسلط بر جریان رود نیل *

 

و هـذه الأنهـر تجری من تحتی

 

11 - تقسیم و توزیع آب نیل در میان مردم مصر، تحت فرمان و مقررات فرعون بود.

 

و هـذه الأنهـر تجری من تحتی أفلاتبصرون

مراد از «من تحتی» ممکن است آن باشد که آب نیل تحت فرمان من است و قهراً نظام تقسیم آن را من اداره می کنم.

 

12 - فرعون، معتقد به حق بی بدیل و بی شریک خود نسبت به حکومت بر مصر

 

ألیس لی ملک مصر

 

13 - فرعون در صدد ایجاد رعب و هراس در میان قوم خویش (قبطیان) *

 

قال یـقوم ألیس لی ... أفلاتبصرون

از یادکرد فرمانروایی مطلق و نیز ذکر در اختیار داشتن سرچشمه معیشت قبطیان بهوسیله فرعون، مطلب بالا قابل برداشت است.

 

14 - اهمیت آب در جامعه فرعونی عصر موسی(ع)

 

و هـذه الأنهـر تجری من تحتی

آب

اهمیت آب در دوران موسی(ع) 14

ایمان

آثار ایمان به توحید ربوبی 8; زمینه ایمان به موسی(ع) 3

رودنیل 10

منشأ تقسیم آب رودنیل 11 10

عواطف

آثار تحریک عواطف 6

فرعون

آثار حاکمیت فرعون 8; ترس فرعون 4; تفاخر فرعون 2; حاکمیت فرعون 1; حکومت استبدادی فرعون 7; روش مبارزه فرعون 6; عجب فرعون 12; عقیده باطل فرعون 12; عوامل نگرانی فرعون 4; محدوده ثروت فرعون 2; محدوده حکومت فرعون 2; محدوده قدرت فرعون 2; موقعیت جغرافیایی کاخ فرعون 10; نظرخواهی فرعون 1; ویژگیهای حکومت فرعون 7; ویژگیهای کاخ فرعون 9، 10

فرعونیان

القای ترس در فرعونیان 13; تحریک عواطف فرعونیان 6; زمینه ایمان فرعونیان 3

مصرباستان

آبهای آشامیدنی مصرباستان 9; آبهای زراعی مصرباستان 9; تاریخ مصرباستان 9; حاکم مصرباستان 1

موسی(ع)

محدوده رسالت موسی(ع) 5; موسی(ع) و فرعونیان 5; نگرانی از تعالیم موسی(ع) 4