تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه31 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَقَالُوا لَوْلَا نُزِّلَ هَذَا الْقُرْآنُ عَلَی رَجُلٍ مِّنَ الْقَرْیَتَیْنِ عَظِیمٍ

 

و گفتند: چرا این قرآن بر مرد بزرگی از این دو شهر (مکّه و طائف) نازل نشده است.

 

1 - توقع بی جای مشرکان مکه در لزوم انتخاب پیامبر، از میان اشراف «مکه» و «طائف»

 

و قالوا لولا نزّل هـذا القرءان علی رجل من القریتین عظیم

عموم مفسران مراد از «قریتین» را مکه و طائف دانسته اند.

 

2 - انتقاد جاهلانه مشرکان مکه به نزول وحی بر محمد(ص) و نه فردی از اشراف

 

و قالوا لولا نزّل هـذا القرءان علی رجل من القریتین عظیم

 

3 - ثروت و اشرافیت، ملاک تمامی ارزش ها ـ حتی ارزش های دینی ـ در نگاه مشرکان مکه

 

لولا نزّل هـذا القرءان ... عظیم

مشرکان در مقام اعتراض به پیامبر(ص) اظهار می داشتند: اگر وحی اصالت داشت، می بایست بر اشراف نازل می شد. از این نکته استفاده می شود که ملاک ارزش برای آنان، مال و مقام بوده است.

 

4 - اظهار شگفتی و ناباوری مشرکان مکه، نسبت به نزول وحی بر فردی عادی و غیراشرافی

 

لولا نزّل هـذا القرءان علی رجل من القریتین عظیم

با توجه به اعتراض مشرکان مکه که چرا پیامبر، از میان اشراف و ثروتمندان برگزیده نشد، فقر و تنگدستی پیامبر(ص) به دست می آید.

 

5 - بهانه جویی های پیاپی و گوناگون مشرکان مکه، در برابر پیامبر(ص) و قرآن

 

قالوا هـذا سحر ... و قالوا لولا نزّل هـذا القرءان

از این که مشرکان مکه گاهی قرآن را به سحر متهم می کردند و گاهی فقر و تنگدستی پیامبر(ص) را بهانه قرار می دادند، مطلب بالا استفاده می شود.

 

6 - درونمایه های فرهنگ طبقاتی و مادی مردم مکه، زمینه ساز گرایش آنان به کفر و شرک

 

و إنّا به کـفرون . و قالوا لولا نزّل هـذا القرءان

با توجه به این که آیه شریفه پس از بیان کفر مشرکان (إنّا به کافرون) روحیه مادی گرایانه آنان را بازگو می کند، تأثیر این بینش در انحراف و کفر استفاده می شود.

 

7 - دنیاگرایی و مال پرستی، عامل اساسی در مخالفت با حق

 

لمّا جاءهم الحقّ ... لولا نزّل هـذا القرءان علی رجل

با توجه به توضیح برداشت قبل و الغای خصوصیت از مورد (مشرکان مکه)، مطلب بالا به دست می آید.

 

8 - مکه و طائف، دو شهر مهم جامعه عصر بعثت، نزد عرب جاهلی

 

و قالوا ... علی رجل من القریتین

 

9 - «عن الهادی علی بن محمد(ع) فی قوله تعالی «... علی رجل من القریتین عظیم»; یعنی، بذلک اُمیّة بن أبی الصلت و أبامسعود الثقفی;(1)

 

از امام هادی(ع) درباره قول خدای تعالی «... علی رجل من القریتین عظیم» روایت شده که مقصود امیة بن ابی صلت و ابومسعود ثقفی است».

ابومسعودثقفی 9

اشرافیت

ارزش اشرافیت 3

امیة بن ابی صلت 9

ثروت

ارزش ثروت 3

حق

عوامل حق ستیزی 7

دنیاطلبی

آثار دنیاطلبی 7

روایت 9

طائف

اهمیت طائف 8; تاریخ طائف 8; توقع نبوت اشراف طائف 1

علایق

آثار علاقه به مال 7

محمد(ص)

نزول وحی بر محمد(ص) 2

مشرکان مکه

انتقاد مشرکان مکه 2; بهانه جویی مشرکان مکه 5; بینش مشرکان مکه 3; توقعات بیجای مشرکان مکه 1; شگفتی مشرکان مکه 4; مادیگرایی مشرکان مکه 3; مشرکان مکه و قرآن 5; مشرکان مکه و محمد(ص) 5; مشرکان مکه و نزول وحی 4

مکه

آثار تفکر طبقاتی اهل مکه 6; آثار مادیگرایی اهل مکه 6; اهمیت مکه 8; تاریخ مکه 8; توقع نبوت اشراف مکه 1; زمینه شرک اهل مکه 6; زمینه کفر اهل مکه 6

پی نوشت ها:

1. تحف العقول، ص 465; بحارالأنوار، ج 5، ص 74، ح 1.