تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه39 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَن یَنفَعَکُمُ الْیَوْمَ إِذ ظَّلَمْتُمْ أَنَّکُمْ فِی الْعَذَاب مُشْتَرِکُونَ

 

و امروز [آرزوی دوری از شیاطین] هرگز سودتان ندهد; زیرا چون ظلم کرده اید [با شیاطین ]در عذاب شریکید.

 

1 - اظهار پشیمانی و چاره جویی گمراهان در قیامت، دستاوردی برای آنان نخواهد داشت.

 

و لن ینفعکم الیوم إذ ظلمتم

برداشت یاد شده بر این پایه استوار است که فاعل «لن ینفع»، گفتار سابق کافران باشد. آنان در قیامت آرزو می کنند که میان آنها و شیاطین فاصله افتد; ولی این آرزو سودی نخواهد بخشید.

 

2 - توبه و اقرار به خطاها، تنها در فرصت زندگی دنیا دارای تأثیر است; و نه در آخرت.

 

و لن ینفعکم الیوم إذ ظلمتم

 

3 - خدافراموشی و روی گرداندن از یاد او، ظلم و ستم آدمی بر خویشتن است.

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن ... إذ ظلمتم

از ارتباط آیه شریفه با جمله «و من یعش عن ذکر الرحمان...» استفاده می شود که اعراض از یاد خدا، ظلم بر خویشتن است.

 

4 - ظلم آدمی بر خویشتن، مایه ابتلای او به عذاب اخروی و نبود راه رهایی برای وی

 

و لن ینفعکم الیوم إذ ظلمتم

 

5 - روی گردانی از یاد خدا، گناهی نابخشودنی است.

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن ... و لن ینفعکم الیوم إذ ظلمتم

با توجه به توضیح برداشت قبل و به کار رفتن «لن»، استفاده می شود که اعراض از یاد خدا، هرگز در قیامت مورد عفو او قرار نخواهد گرفت.

 

6 - کفر به قرآن و روی گردانی از آن، ظلم و گناهی غیرقابل بخشش است.

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن ... و لن ینفعکم الیوم إذ ظلمتم أنّکم فی العذاب مشترکون

برداشت یاد شده بر این مبنا است که مراد از «ذکر الرحمان» قرآن باشد.

 

7 - شیاطین و پیروان آنها، شریک یکدیگر در عذاب قیامت

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن نقیّض له شیطـنًا ... أنّکم فی العذاب مشترکون

 

8 - گمراه کنندگان و گمراه شدگان، شریک یکدیگر در عذاب اخروی

 

أنّکم فی العذاب مشترکون

 

9 - شیاطین، مورد مؤاخذه و مجازات در روز قیامت *

 

نقیّض له شیطـنًا ... أنّکم فی العذاب مشترکون

عذاب شدن شیاطین، می تواند دال بر تکلیف آنان باشد.

 

10 - همدمی منحرفان با شیاطین در دوزخ، تأثیری در تخفیف عذاب و یا آرامش آنان نخواهد داشت.

 

لن ینفعکم الیوم إذ ظلمتم أنّکم فی العذاب مشترکون

برداشت یاد شده بر این اساس است که عبارت «أنّکم فی...» فاعل «لن ینفع» باشد.

اقرار

فرصت اقرار به خطا 2

توبه

فرصت توبه 2

خدا

ظلم اعراض از خدا 3; گناه اعراض از خدا 5

خود

آثار ظلم به خود 4; ظلم به خود 3

دنیا

نقش دنیا 2

شیطان

حتمیت عذاب شیاطین 10; عذاب اخروی پیروان شیطان 7; عذاب اخروی شیطان 7; کیفر اخروی شیاطین 9; مؤاخذه اخروی شیاطین 9; همنشینی با شیاطین 10

عذاب

جاودانگی عذاب اخروی 4; زمینه عذاب اخروی 4

غفلت

ظلم غفلت 3

قرآن

ظلم اعراض از قرآن 6; گناه اعراض از قرآن 6

کفر

ظلم کفر به قرآن 6; گناه کفر به قرآن 6

گمراهان

بی تأثیری پشیمانی اخروی گمراهان 1; حتمیت عذاب گمراهان 10; عذاب اخروی گمراهان 8; همنشینان گمراهان 10

گمراهگران

عذاب اخروی گمراهگران 8

گناه

گناه نابخشودنی 5، 6