تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الزخرف- آیه13 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
لِتَسْتَوُوا عَلَی ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْکُرُوا نِعْمَةَ رَبِّکُمْ إِذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَتَقُولُوا سُبْحانَ الَّذی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ
تا بر پشت آنها قرار گیرید، آن گاه نعمت پروردگارتان را وقتی که بر آنها قرار گرفتید به یاد آورید و بگویید: منزّه است آن کسی که این را برای ما مسخّر کرد و ما بر آن توانا نبودیم.
1 - بهرهوری انسان از موهبت های طبیعی (کشتی و حیوانات)، زمینه ساز توجه وی به نعمت دهنده بودن خداوند
جعل لکم من الفلک و الأنعـم ... لتستوا علی ظهوره ثمّ تذکروا نعمة ربّکم إذا استویتم علیه
2 - توجه به آفریننده نعمت ها، به دنبال بهرهوری از آن، امری طبیعی و فطری است.
لتستوا علی ظهوره ثمّ تذکروا نعمة ربّکم إذا استویتم علیه
3 - تسلط بر موهبت های طبیعی و صنعتی، نباید به غرور و غفلت انسان بینجامد.
و جعل لکم من الفلک و الأنعـم ... لتستوا علی ظهوره ثمّ تذکروا نعمة ربّکم إذا استویتم علیه
4 - نعمت های گسترده الهی در پهنه زمین، پرتوی از ربوبیت خداوند نسبت به انسان
و الذی خلق الأزوج کلّها ... ثمّ تذکروا نعمة ربّکم
5 - هماهنگی نعمت های الهی و ذخایر و امکانات زمین با نیازهای انسان، نشانی از ربوبیت خداوند است.
و الذی خلق ... ثمّ تذکروا نعمة ربّکم
6 - رفاهمندان و برخورداران از نعمت، در خطر غفلت از یاد خدا
ثمّ تذکروا نعمة ربّکم إذا استویتم علیه
قید «إذا استویتم علیه»، می تواند ناظر به نکته یادشده باشد.
7 - لزوم تنزیه خداوند، از هرگونه عیب، نقص و شریک به هنگام بهره مندی از نعمت ها
و تقولوا سبحـن الذی سخّر لنا هـذا
8 - تسبیح و تنزیه خداوند، نوعی شکر و سپاس گزاری نسبت به او است.
تذکروا نعمة ربّکم ... و تقولوا سبحـن الذی سخّر لنا هـذا
9 - تعلیم شیوه شکر و سپاس گزاری هنگام تسلط بر موهبت های طبیعی، از سوی خداوند
ثمّ تذکروا نعمة ربّکم ... و تقولوا سبحـن الذی سخّر لنا هـذا
10 - بازگو کردن نعمت های الهی، امری لازم در جهت شکرگزاری
ثمّ تذکروا نعمة ربّکم ... و تقولوا سبحـن الذی سخّر لنا هـذا
در آیه شریفه پس از مسأله یادآوری و شکر نعمت الهی، بازگو کردن آن طلب شده است. (و تقولوا...). از این نکته استفاده می شود که بازگو کردن نعمت از مراحل اساسی شکر آن است.
11 - دستاوردهای بشری در زمینه تسخیر طبیعت و موجودات، مرهون توفیق و امداد الهی است; نه توانایی انسان.
و ما کنّا له مقرنین
«إقران» (مصدر «مقرنین»)، به معنای قدرت داشتن و توانا بودن بر چیزی است.
12 - رام بودن طبیعت برای انسان، لازمه قطعی آفرینش آنها نبوده و به تدبیر خداوند صورت گرفته است.
لتستوا علی ظهوره ... سخّر لنا هـذا و ما کنّا له مقرنین
13 - اعتراف به عجز و ناتوانی خویشتن در برابر خداوند، نمودی از روحیه شکر و سپاس در انسان
سبحـن الذی سخّر لنا هـذا و ما کنّا له مقرنین
اسماوصفات
صفات جلال 7
اقرار
اقرار به عجز 13
امکانات دنیوی
استفاده از امکانات دنیوی 9; هماهنگی امکانات دنیوی 5
انسان
تأمین نیازهای انسان 5; عجز انسان 11; فطریات انسان 2
تسبیح
آثار تسبیح خدا 8
تکبر
زمینه تکبر 3
توحید
توحید فطری 2
حیوانات
استفاده از حیوانات 1
خدا
آثار امدادهای خدا 11; آثار تنزیه خدا 8; تعالیم خدا 9; تنزیه خدا 7; خدا و نقص 7; نشانه های تدبیر خدا 12; نشانه های ربوبیت خدا 4، 5; نعمتهای خدا 4
ذکر
آثار ذکر 2; ذکر نعمت 10; زمینه ذکر خالقیت خدا 2; زمینه ذکر منعم 1، 2
شرک
ترک شرک 7
شکر
تعلیم شکر 9; شکر نعمت 10; موارد شکر 8; نشانه های شکر خدا 13
طبیعت
استفاده از طبیعت 1; منشأ تسخیر طبیعت 11، 12
غفلت
زمینه غفلت 3; غفلت از خدا 6
کشتی
استفاده از کشتی 1
متنعمان
زمینه غفلت متنعمان 6
مرفهان
زمینه غفلت مرفهان 6
موجودات
منشأ تسخیر موجودات 11
نعمت
آثار استفاده از نعمت 2; استفاده از نعمت ها 7; استفاده از نعمت های دنیوی 3; هماهنگی نعمت ها 5
تصاویر ضمیمه
