تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الحشر – آیه 5 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

مَا قَطَعْتُم مِّن لِّینَةٍ أَوْ تَرَکْتُمُوهَا قَائِمَةً عَلَی أُصُولِهَا فَبإِذْنِ اللَّهِ وَلِیُخْزیَ الْفَاسقِینَ

هر درخت خرمایی را که از [بنی نضیر] قطع کردید یا آن را بر ریشه هایش باقی گذاشتید، به اذن خدا بود و برای این که [خداوند] فاسقان را خوار گرداند.

 

1 - اقدام مسلمانان، به قطع برخی نخل های سبز و بارور یهود بنی نضیر

 

ما قطعتم من لینة

«لینة» به معنای نخل برافراشته و بارور است (مفردات راغب).

 

2 - قطع بعضی از نخل ها و بر جای نهادن برخی دیگر در غزوه بنی نضیر از سوی مسلمانان، به اجازه خداوند بود.

 

ما قطعتم من لینة أو ترکتموها قائمة علی أصولها فبإذن اللّه

 

3 - حرکت های مسلمانان در مقابله با یهود بنی نضیر، به اذن و رهنمود الهی بود.

 

ما قطعتم ... فبإذن اللّه

با توجه به الغای خصوصیت از مورد، مطلب یاد شده به دست می آید.

 

4 - لزوم حفظ درختان بارور، در باور مردمان عصر بعثت

 

ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه

از توضیح خداوند نسبت به مشروعیت عمل مسلمانان در قطع درختان بنی نضیر، چنین استفاده می شود که عمل آنان، برای مردم مدینه چه بسا سؤال برانگیز بوده است.

 

5 - اعتراض یهود بنی نضیر، نسبت به قطع نخل های بارور ایشان از سوی مسلمانان*

 

ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه

برداشت یاد شده بر این اساس است که آیه شریفه، در پاسخ به اعتراض بنی نضیر در مورد قطع درختان سرسبز و بارور باشد; همان گونه که در شأن نزول این آیه آمده است.

 

6 - تردید مسلمانان نسبت به درستی عمل خویش، در قطع درختان بارور، به هنگام جنگ*

 

ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه

برداشت یاد شده، بدان احتمال است که پس از قطع بعضی از نخل های بنی نضیر، این تردید و سؤال میان مسلمانان به وجود آمد که: آیا عملشان صحیح و مورد رضای حق بوده یا خیر؟ آیه شریفه پاسخی به پرسش آنان است.

 

7 - پیروی و تبعیت از پیامبر(ص) (رهبری الهی)، پیروی از خداوند است.*

 

ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه

برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که مسلمانان در هر قدم، برنامه خویش را از آیات قرآن و وحی به صورت مستقیم دریافت نمی کرده و صرفاً مطیع پیامبر(ص) بوده اند و خداوند، اذن پیامبر را اذن خود معرفی کرده است.

 

8 - اذن الهی به قطع نخل های بارور بنی نضیر، در راستای به ذلت کشاندن آنان

 

ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه و لیخزی الفـسقین

 

9 - جبهه گیری در برابر خدا و پیامبر و حاکمیت دین، از نمودهای بارز فسق

 

ذلک بأنّهم شاقّوا اللّه و رسوله ... و لیخزی الفـسقین

از تطبیق عنوان «فاسق» بر کسانی که در برابر خدا و پیامبر(ص) جبهه گیری کردند (شاقّوا اللّه و رسوله)، مطلب بالا برداشت می شود.

 

10 - خوار ساختن فاسقان و پرده دران حریم ارزش ها، برنامه ای الهی و پسندیده

 

فبإذن اللّه و لیخزی الفـسقین

 

11 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: العجوة أُمّ التمر... و هو قول اللّه عزّوجلّ: «ما قطعتم من لینة أو ترکتموها قائمة علی أصولها» قال: یعنی العجوة;(1)

 

از امام صادق(ع) روایت شده که «عجوة» مادر خرما است ...(یعنی اولین درختی است که منشأ نخل های خرما در روی زمین بوده است) و این سخن خداوند است که می فرماید: «ما قطعتم من لینة...» امام فرمود: مقصود همان عجوه است (خرمای عجوه نوع مرغوبی از خرما است)».

اسلام

تاریخ صدر اسلام 1

اطاعت

آثار اطاعت از محمد(ص) 7; اطاعت از خدا 7

بنی نضیر

آثار قطع درختان خرمای بنی نضیر 8; ابقای درختان خرمای بنی نضیر 2; اعتراض بنی نضیر 5; جنس درختان خرمای بنی نضیر 11; زمینه ذلت بنی نضیر 8; قطع درختان خرمای بنی نضیر 1، 2، 5، 6

خدا

آثار اذن خدا 3، 8; آثار دشمنی با خدا 9; اذن خدا 2

درختان

اهمیت درختان بارور 4

دین

آثار دشمنی با دین 9

روایت 11

عمل

عمل پسندیده 10

غزوه بنی نضیر

قصه غزوه بنی نضیر 2; منشأ غزوه بنی نضیر 3

فاسقان

ذلت فاسقان 10

فسق

نشانه های فسق 9

محمد(ص)

آثار دشمنی با محمد(ص) 9

مردم

بینش مردم مقارن بعثت 4

مسلمانان

شک مسلمانان صدراسلام 6

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 6، ص 347، ح 11; نورالثقلین، ج 5، ص 274، ح 10.