تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الحشر – آیه 23 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
هُوَ اللَّهُ الَّذی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ
او است خدایی که معبودی جز او نیست; [او ]فرمانروا، بسیار منزّه، دارای سلامت، امان دهنده، مراقب، عزّتمند، قاهر و صاحب کبریا است، خداوند منزّه است از این که به او شرک ورزند.
1 - یگانه معبود هستی، فرمانروای مطلق نظام وجود است.
هو اللّه الذی ... الملک القدّوس
2 - یگانه مدبّر و فرمانروای جهان هستی، شایسته مقام خداوندی و پرستش است.
هو اللّه الذی لا إلـه إلاّ هو الملک
وصف «الملک» برای جمله قبل، اشعار به علیت دارد.
3 - تداوم نظام هستی، چونان پیدایش آن، تحت تدبیر و اراده الهی است.
هو اللّه ... الملک
وصف «الملک» در صورتی همواره بر خدا صدق می کند که فرمانروایی او همیشگی باشد; نه این که نظامی را به وجود آورده باشد که بی نظارت و فرمانروایی او به حیات خود ادامه دهد.
4 - فرمانروایی خداوند بر هستی، آکنده از پاکی و تقدس و به دور از کمترین ظلم و کاستی است.
الملک القدّوس
وصف «القدوس»، در پی «الملک»، می تواند بیانگر این حقیقت باشد که فرمانروایی خداوند، از هر گونه آلودگی، ناپاکی، ظلم و کاستی مبرّا است.
5 - وجود قدسی و پیراسته از هر عیب و آلودگی، شایسته مقام الوهیت و پرستش است; نه جز او.
هو اللّه الذی لا إلـه إلاّ هو الملک القدّوس
وصف «القدوس»، می تواند اشعار به علیت حصر پرستش در خدای یگانه داشته باشد.
6 - حریم پاک خداوندگار جهان، ایمن از هرگونه تأثّر و زیان پذیری
هو اللّه ... السلـم
وصف «السلام»، می تواند نظر به امنیت ذات قدوس و پاک الهی، از هر گونه حادثه و آفت خارجی داشته باشد.
7 - خداوندگار جهان و فرمانروای مطلق هستی، منزّه از هرگونه ستم و زیان رسانی به خلق
هو اللّه ... الملک ... السلـم
وصف «السلام»، بیانگر ارتباط خدا با خلق است.
8 - تنها موجود ایمن از زیان پذیری و زیان رسانی، شایسته مقام خداوندی است.
هو اللّه الذی ... السلـم
وصف «السلام»، اشعار به علیت برای انحصار الوهیت در «اللّه» دارد.
9 - خداوند یگانه هستی، ایمنی بخش خلق و نظام جهان
هو اللّه الذی لا إلـه إلاّ هو ... المؤمن
10 - تنها تضمین کننده ایمنی و امنیت خلق، شایسته الوهیت و پرستش است.
هو اللّه الذی لا إلـه إلاّ هو ... المؤمن
وصف «المؤمن»، اشعار به علیت برای انحصار الوهیت در خداوند دارد.
11 - یگانه معبود هستی، دارای احاطه و نظارت همه جانبه بر خلق
هو اللّه الذی لا إلـه إلاّ هو ... المهیمن
12 - یگانه موجود ناظر و نگهدارنده نظام هستی، شایسته الوهیت و پرستش است.
هو اللّه الذی لا إلـه إلاّ هو ... المهیمن
وصف «المهیمن» ـ که به معنای «حافظ» و «مراقب» است ـ اشعار به علیت برای انحصار الوهیت در خداوند دارد.
13 - خداوند یگانه، پیروزمندی شکست ناپذیراست.
هو اللّه ... العزیز
14 - هر موجودی شکست پذیر مقهور، نالایق برای پرستش است.
لا إلـه إلاّ هو ... العزیز
با توجه به این که آیه شریفه، در مقام بیان اوصاف ضروری خداوند است; از مفهوم آیه استفاده می شود که موجود فاقد این اوصاف، شایسته الوهیت نیست.
15 - خداوند یگانه و بی همتا، دارای اراده نافذ و تخلف ناپذیر
لا إلـه إلاّ هو ... الجبّار
16 - موجود ضعیف و ناتوان از اعمال اراده خویش، نالایق برای الوهیت و پرستش
لا إلـه إلاّ هو ... الجبّار المتکبّر
با توجه به این که آیه شریفه، در مقام بیان اوصاف ضروری خداوند است; از مفهوم آیه استفاده می شود که موجود فاقد این اوصاف، شایسته الوهیت نیست.
17 - یکتا معبود هستی، دارای عظمت، کبریایی و شکوه
هو اللّه ... المتکبّر
18 - فرمانروای مقتدر و شکست ناپذیر هستی، منزّه از هر گونه شریک
سبحـن اللّه عمّا یشرکون
19 - خداوند هستی، منزّه از پندارهای ناروا و نادرست مشرکان درباره او
سبحـن اللّه عمّا یشرکون
20 - مشرکان، دارای پندارهای نادرست و غلط از خداوند و صفات او
سبحـن اللّه عمّا یشرکون
21 - شناخت صحیح صفات الهی، راهنمای انسان به توحید و یگانگی معبود
الملک القدّوس ... سبحـن اللّه عمّا یشرکون
در ابتدای آیه، از یگانگی معبود سخن به میان آمده و سپس صفات و ویژگی های آن معبود بر شمرده شده است. این مطلب می تواند بیان کننده این معنا باشد که توجه به این صفات، خود راهنمای انسان به توحید و نفی شرک است.
آفرینش
حاکم آفرینش 1، 2; مدبر آفرینش 3; منشأ نظم آفرینش 3
اسماوصفات
جبار 15; سلام 6، 7; صفات جلال 4; عزیز 13; قدوس 4; مؤمن 9; متکبر 17; ملک 1; مهیمن 11
الوهیت
ملاک الوهیت 2، 5، 8، 10، 12، 14، 16، 17
امنیت
منشأ امنیت 9
توحید
توحید ذاتی 18; توحید ربوبی 2; توحید عبادی 2; زمینه توحید عبادی 21
جهان بینی
جهان بینی توحیدی 1، 2، 18
خدا
آثار خدا شناسی 21; احاطه خدا 11; اراده خدا 3; افعال خدا9; تدبیر خدا 3; تنزیه خدا 7، 18، 19; حاکمیت خدا 18; حتمیت اراده خدا 15; خدا و ظلم 4، 7; خدا و نقص 4; زیان به خدا 6; عزت خدا 13، 18; قداست حاکمیت خدا4; نظارت خدا 11; ویژگیهای حاکمیت خدا 4
مشرکان
بینش باطل مشرکان 19، 20; خداشناسی مشرکان 20
معبودراستین
ایمن بخشی معبودراستین 10; تنزیه معبودراستین 5; حاکمیت معبودراستین 1، 2; ربوبیت معبودراستین 2; زیان به معبودراستین 8; زیان رسانی معبودراستین 8; عزت معبودراستین14; عظمت معبودراستین 17; قداست معبودراستین 5; قدرت معبودراستین 16; کبریایی معبودراستین 17; نظارت معبودراستین 12
تصاویر ضمیمه
