تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الحشر – آیه 24 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْمَاء الْحُسْنَی یُسَبِّحُ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزیزُ الْحَکِیمُ

او است خدایِ خالقِ نوآفرینِ صورت بخش که بهترین نام ها برای اوست; آنچه در آسمان ها و زمین است او را تنزیه می کنند و او است عزّتمند و حکیم.

 

1 - یگانه معبود هستی، پدیدآورنده و آفریننده خلق بدون هیچ الگوی پیشین

 

هو اللّه الخـلق البارئ

در معنای خلق، «ابداء و ابداع» نهفته است و آفرینش بدون الگو و بی سابقه را می نمایاند; چنان که «بارئ» ـ بنابر نظریه ای ـ می تواند پیامدار همین معنا و تأکیدی بر آن باشد.

 

2 - آفرینش های بشری، همواره متکی به امکانات و الگوهای موجود است.*

 

هو اللّه الخـلق البارئ

وصف «الخالق البارئ» می تواند تعریضی به صنایع و افعال بشری باشد که تمایز آن با خلق الهی در این است که آفرینش های بشری، متکی به امکانات و الگوی پیشین است.

 

3 - آفرینش الهی، متکی به تقدیر و سنجشی حکیمانه و مبرّا از هرگونه ضعف و کاستی

 

هو اللّه الخـلق البارئ

برخی از مفسران، برآنند که در معنای «خالق» آفرینش همراه با تقدیر و حکمت نهفته است و «بارئ» می تواند دربردارنده معنای «پیراستن» باشد.

 

4 - خدای یگانه، صورت بخش و شکل دهنده به مظاهر وجود و نظام هستی

 

هو اللّه ... المصوّر

 

5 - تغییر صورت ها و شکل ها در جهان طبیعت، در قلمرو تقدیر و تدبیر الهی است.

 

هو اللّه الخـلق ... المصوّر

 

6 - تنها خداوند وجودبخش و صورت آفرین، شایسته پرستش

 

لا إلـه إلاّ هو ... هو اللّه الخـلق البارئ المصوّر

اوصاف بیان شده در آیه شریفه، مشعر به علیت برای حصر الوهیت در وجود خداوند است.

 

7 - خداوند، دارای تمامی ارزش ها و صفات کمال (اسماء حسنی)

 

له الأسماء الحسنی

«الأسماء» جمع محلی به الف و لام و افاده کننده عموم است.

 

8 - تمامی صفات کمال، در والاترین مرتبه آن مخصوص ذات خدا است.

 

له الأسماء الحسنی

برداشت بالا، با توجه به این نکته است که تقدم «له» که افاده حصر می کند و واژه «حسنی» ـ که افعل تفضیل است ـ بیانگر مرحله عالی و برتر صفات و کمالات می باشد.

 

9 - تمامی موجودات آسمان ها و زمین، در حال تنزیه و تسبیح خدای یگانه اند.

 

یسبّح له ما فی السمـوت و الأرض

 

10 - هر یک از مظاهر هستی، گواهی بر مبرّا بودن آفریدگار آن، از هر عیب و کاستی

 

یسبّح له ما فی السمـوت و الأرض

برداشت یاد شده، بدان اعتبار است که مراد از «تسبیح»، تسبیح وجودی و به زبان حال باشد.

 

11 - همه موجودات جهان، دارای نوعی ادراک نسبت به مقام آفریدگار خویش

 

یسبّح له ما فی السمـوت و الأرض

چنانچه مراد از تسبیح، بیانی و گفتاری باشد ـ و نه صرفاً به زبان حال ـ برداشت بالا استفاده می شود.

 

12 - تسبیح مظاهر هستی به درگاه خداوند، تذکری به انسان غافل از یاد آفریدگار

 

لو أنزلنا هـذا القرءان علی جبل ... له الأسماء الحسنی یسبّح له ما فی السمـوت و الأرض

ارتباط این آیه با آیات پیشین و هماهنگی سیاق آنها گویای این نکته است که اگر انسان در غفلت از یاد حق به سر می برد، همه هستی ـ حتی جمادات ـ در حال تسبیح حق اند.

 

13 - خداوند، «عزیز» (پیروزمند شکست ناپذیر) و «حکیم» (کاردان) است.

 

و هو العزیز الحکیم

 

14 - اقتدار و پیروزمندی خداوند، آمیخته با حکمت و مصلحت دانی او

 

العزیز الحکیم

 

15 - ارزش ها و کمالات موجودات جهان، نمایانگر اقتدار و حکمت الهی

 

یسبّح له ... العزیز الحکیم

در صورتی که تسبیح وجودی و به زبان حال باشد، نمایانگر کمال وجودی موجودات است که خود حکایت از عزت و حکمت آفریدگار آن دارد.

آسمان

تسبیح موجودات آسمان ها 9

آفرینش

ابداع آفرینش 1

آیات خدا

آیات آفاقی 10

اسماوصفات

اسمای حسنای خدا 7; بارئ 1; حکیم 13; خالق 1; صفات جلال 10; صفات جمال 8; عزیز 13

الوهیت

ملاک الوهیت 1، 6

انسان

ویژگیهای مصنوعات انسان 2

تسبیح

تسبیح خدا 9

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 4

خدا

ابداع خدا 1; اختصاصات خدا 8; افعال خدا 4; تنزیه خدا 3; حکمت خدا 3، 14; خدا و عیب 10; دلایل تنزیه خدا 10; صورتگری خدا 4; محدوده تدبیر خدا 5; نشانه های حکمت خدا 15; نشانه های قدرت خدا 15; ویژگیهای خالقیت خدا 3; ویژگیهای قدرت خدا 14

زمین

تسبیح موجودات زمین 9

غافلان

تذکر به غافلان 12

معبودراستین

صورتگری معبودراستین 6

موجودات

آثار تسبیح موجودات 12; ادراک موجودات 11; خداشناسی موجودات 11; کمال موجودات 15; منشأ صورتگری موجودات 5