تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الجاثیه- آیه13 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَسَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِّنْهُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لَّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ

 

و آنچه را که در آسمان ها و آنچه را در زمین است ـ که همه از او است ـ برای شما مسخّر کرد، همانا در این امر برای مردمی که تفکّر می کنند نشانه هایی [از قدرت خداوند] است.

 

1 - مسخر بودن تمامی موجودات آسمان ها و زمین، به اراده الهی و در جهت منافع آدمیان

 

و سخّر لکم ما فی السمـوت و ما فی الأرض

«لام» در «لکم» برای منفعت است.

 

2 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد

 

السمـوت

 

3 - انسان، هدف و غایت نظام جهان *

 

و سخّر لکم ما فی السمـوت و ما فی الأرض

در صورتی که «لام» در «لکم» برای غایت باشد، این معنا را افاده می کند که تسخیر موجودات جهان و نظام بخشیدن به آنها، هدف و غایتی دارد. این غایت، انسان است و همه آنها نهایتاً برای انسان قرار داده شده اند.

 

4 - انسان، توانا به تسخیر تمامی قوا و امکانات طبیعت در پرتو اراده الهی *

 

و سخّر لکم ما فی السمـوت و ما فی الأرض

تعبیر «سخّر لکم» ممکن است به این معنا باشد که خداوند، موجودات را مسخّر انسان قرار داده است; یعنی، انسان بالقوه قادر است که در همه مظاهر طبیعت به نفع خویش تصرف کند.

 

5 - تمامی هستی، از آنِ خداوند و نشأت یافته از او است.

 

جمیعًا منه

«من» در «منه» نشویه است.

 

6 - لزوم توجه انسان به مالکیت مطلق خداوند بر جهان هستی و پرهیز از غفلت و غرور به هنگام بهرهوری از طبیعت و مظاهر آن

 

جمیعًا منه

تذکّر خداوند به این که همه هستی از او است ـ پس از این که جهان را مسخّر انسان یاد کرده است ـ می رساند که انسان با حاکمیت بر جهان، زمینه غرور و غفلت از خداوند را دارد. و تأکید «جمیعاً منه» درصدد از میان بردن این غفلت است.

 

7 - مسخّر بودن طبیعت در جهت منافع انسان، در بردارنده درس های توحیدی برای اهل تفکّر

 

اللّه الذی سخّر لکم البحر ... و سخّر لکم ما فی السمـوت و ... إنّ فی ذلک لأیـت لقوم یتفکّرون

 

8 - نظام هدف مند و هماهنگ هستی در تأمین نیازهای انسان، نشانگر توحید و یگانگی مبدأ جهان

 

و سخّر لکم ... جمیعًا منه إنّ فی ذلک لأیـت لقوم یتفکّرون

تأکید «جمیعاً منه»، انسان را به مبدأ یگانه هستی متوجه می سازد. این تذکر در پی «سخّر لکم ما...»، می تواند از آن جهت باشد که هدف مندی هستی ـ که از لام غایت در «لکم» استفاده می شود ـ خود دلیلی است بر هماهنگی همه اجزای نظام در جهت واحد و این مستلزم مبدئی یگانه است.

 

9 - تفکر و تأمل، شرط شناخت آیات الهی، در گستره نظام جهان

 

إنّ فی ذلک لأیـت لقوم یتفکّرون

 

10 - اندیشه و تأمل در آیات الهی، یکی از مراتب شکرگزاری به درگاه پروردگار

 

اللّه الذی ... لعلّکم تشکرون ... إنّ فی ذلک لأیـت لقوم یتفکّرون

 

11 - تشویق انسان، از سوی خداوند به تفکر و اندیشه

 

إنّ فی ذلک لأیـت لقوم یتفکّرون

آسمان

تعدد آسمان ها 2

آفرینش

مالک آفرینش 5، 6; منشأ آفرینش 5; هدفداری آفرینش 3; هدفداری نظام آفرینش 8; هماهنگی نظام آفرینش 8

آیات خدا

شرایط شناخت آیات خدا 9

انسان

فضایل انسان 3; منافع انسان 1، 7; منشأ قدرت انسان 4

تفکر

تشویق به تفکر 11; تفکر در آفرینش 9; تفکر در آیات خدا 10

تکبر

اجتناب از تکبر 6

توحید

د