تفسیر آیات قرآن کریم – سوره البروج– آیه 11– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِکَ الْفَوْزُ الْکَبیرُ

بی گمان کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، برای آنان بهشت هایی است که از پایین آنها نهرها جریان دارد; این است آن کامیابی بزرگ.

 

1 - مؤمنان دارای عمل صالح، برخوردار از بوستان هایی متعدد، در آخرت

 

إنّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت لهم جنّـت

 

2 - توأم بودن ایمان و عمل صالح، شرط پاداش آفرینی آن دو است.

 

إنّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت لهم جنّـت

 

3 - بهشت، دارای بوستان های متعدد است.

 

لهم جنّـت

 

4 - مؤمنانی که زیر شکنجه کافران جان دادند و در آتش آنان سوختند، مالک بوستان های بهشت خواهند شد.

 

إنّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت لهم جنّـت

ارتباط این آیه با آیه قبل، بیانگر برداشت یاد شده است.

 

5 - توبه سوزانندگان مردان و زنان مؤمن، به ایمان آوردن و انجام دادن اعمال صالح است.

 

ثمّ لم یتوبوا ... إنّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت لهم جنّـت

تقابل «اصحاب اخدود»، با «الذین آمنوا و عملوا الصالحات»، بیانگر این است که مراد از «لم یتوبوا» (در آیه قبل)، ترک توبه از کفر است.

 

6 - بوستان های بهشت، دارای نهرهایی فراوان که از زیر آن بیرون زده و جریان می یابد.

 

لهم جنّـت تجری من تحتها الأنهـر

حرف «من» برای ابتدای غایت است و دلالت دارد که آب نهرها، از منابع زیر زمینی بوستان ها تأمین می شود. این احتمال نیز وجود دارد که با تقدیر گرفتن کلمه «اشجار»، مراد از «من تحتها»، «من تحت اشجارها» باشد.

 

7 - ایمان به خداوند و اعتقاد به عزّت، ستودگی، حاکمیت، مالکیت و گواه بودن او و انجام دادن تمامی اعمال صالح، مایه بهره بردن از مناظر سبز و پر درخت و زمین آب خیز بهشت است.

 

إلاّ أن یؤمنوا باللّه العزیز ... إنّ الذین ءامنوا و عملوا الصـلحـت لهم جنّـت تجری من تحتها الأنهـر

برداشت یاد شده، از ارتباط این آیه با آیه هشتم و نهم استفاده می شود. «الصالحات»، جمع محلی به «ال» و مفید عموم است. عموم در این موارد، عرفی است; یعنی، تمام آن چه میسّر است. «جنّة»; یعنی، بوستانی که با درختان خود زمین را پوشانده باشد. (مفردات راغب).

 

8 - تهدید و ترغیب، از روش های قرآن برای هدایت انسان ها است.

 

فلهم عذاب جهنّم ... لهم جنّـت تجری من تحتها الأنهـر

 

9 - برخورداری از بوستان های آب خیز بهشت، دستاوردی عظیم و آزادی بزرگ است.

 

ذلک الفوز الکبیر

«فاز به»; یعنی، به آن دست یافت و «فاز منه»; یعنی، از آن نجات پیدا کرد (قاموس). در این موارد ـ که حرف ربط آن ذکر نشده است ـ هر دو معنا می تواند، مراد باشد.

آزادی

آزادی بزرگ 9

ایمان

آثار ایمان 5; آثار ایمان به خدا 7; ایمان و عمل صالح 2; شرایط پاداش ایمان 2

بهشت

تعدد باغهای بهشت 1، 3; جریان نهرهای بهشت 6; سرسبزی بهشت 7; صفات بهشت 6; عظمت باغهای بهشت9; مالک باغهای بهشت 4; منظره های بهشت 7; موجبات بهشت 1، 7; ویژگیهای باغهای بهشت 6

بهشتیان 4

صالحان

پاداش اخروی صالحان 1

عقیده

آثار عقیده به حاکمیت خدا 7; آثار عقیده به حمد خدا 7; آثار عقیده به عزت خدا 7; آثار عقیده به گواهی خدا 7; آثار عقیده به مالکیت خدا 7

عمل صالح

آثار عمل صالح 5، 7; شرایط پاداش عمل صالح 2

قرآن

تشویقهای قرآن 8; تهدیدهای قرآن 8

کافران

شکنجه های کافران 4

مؤمنان

پاداش اخروی مؤمنان 1; پاداش مؤمنان 4; توبه سوزانندگان مؤمنان 5; سوزاندن مؤمنان 4; شکنجه مؤمنان 4; مالکیت اخروی مؤمنان 4

هدایت

روش هدایت 8