تفسیر آیات قرآن کریم – سوره البروج– آیه 19– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

بَلِ الَّذینَ کَفَرُوا فِی تَکْذیبٍ

بلکه آنان که کفر ورزیده اند، در تکذیبی [ناموجّه ]فرورفته اند.

1 - وعده ها و تهدیدهای الهی برای کافران عصر بعثت، ثمربخش و کارساز نبود.

بل الذین کفروا

حرف «بل» اضراب از ما قبل است; یعنی، تهدیدهای پیش برای کافران بی تأثیر است. عنوان «الذین کفروا»، ممکن است عنوان مشیر و ناظر به مصادیق خارجی آن باشد که کافران مکه بودند و نیز می تواند به تمام کافران در طول تاریخ نظر داشته باشد. برداشت یاد شده، براساس احتمال اول است.

2 - کفرپیشگان، بر تکذیب وعده ها و تهدیدهای الهی، اصرار ورزیده و از فرجام پیشینیان عبرت نمی گیرند.

بل الذین کفروا فی تکذیب

حرف «فی»، ظرفیه و بیانگر غوطهور بودن کافران در تکذیب است. متعلق تکذیب به قرینه «بل هو قرآن مجید» ـ در آیات بعد ـ قرآن است که وعده ها و تهدیدهایی که در آیات قبل آمده بود، بخشی از آن است.

3 - خداوند، تهدید کننده کافران و تکذیب کنندگان قرآن به سرنوشتی همچون فرجام فرعونیان و قوم ثمود

هل أتیک ... فرعون و ثمود . بل الذین کفروا فی تکذیب

4 - اصرار کافران بر تکذیب تهدیدهای الهی، مانع عبرت گیری آنان از فرجام هلاکت بار پیشینیان

هل أتیک ... بل الذین کفروا فی تکذیب

5 - پافشاری بر تکذیب تهدیدهای خداوند، نشانه کفر است.

بل الذین کفروا فی تکذیب

نکره بودن «تکذیب»، دلالت بر شدّت آن دارد.

6 - اصرار کافران مکّه بر تکذیب تهدیدهای الهی، با وجود آگاهی آنان از هلاکت فرعونیان و ثمودیان، شگفت آورتر از کفرورزی پیشینیان است.

بل الذین کفروا فی تکذیب

اضراب که از حرف «بل» استفاده می شود ممکن است نظر به این داشته باشد که تکذیب گری مردم مکّه در قیاس با کفر پیشینیان اعجاب آورتر است; زیرا به رغم دیدن سرنوشت آنها، تهدید را دروغ شمردند.

امتها

عبرت ناپذیری از هلاکت امتها 4

خدا

آثار تکذیب تهدیدهای خدا 4; آثار تهدیدهای خدا 1; آثار وعده های خدا 1; اصرار بر تکذیب تهدیدهای خدا 5، 6; تهدیدهای خدا 3; مکذبان تهدیدهای خدا 2; مکذبان وعده های خدا 2

فرعونیان

تهدید به فرجام فرعونیان 3; هلاکت فرعونیان 6

قرآن

تهدید مکذبان قرآن 3

قوم ثمود

تهدید به فرجام قوم ثمود 3; هلاکت قوم ثمود 6

کافران

آثار لجاجت کافران 4; تکذیبگری کافران 2، 4; تهدید کافران 3; عبرت ناپذیری کافران 2، 4; لجاجت کافران 2; موانع عبرت پذیری کافران 4; هدایت ناپذیری کافران صدراسلام 1

کافران مکه

شگفتی تکذیبگری کافران مکه 6; لجاجت کافران مکه 6

کفر

نشانه های کفر 5