تفسیر آیات قرآن کریم – سوره البروج– آیه 7– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَهُمْ عَلَی مَا یَفْعَلُونَ بالْمُؤْمِنِینَ شُهُودٌ

در حالی که آنان ناظر عذابی بودند که بر مؤمنان وارد می کردند.

 

1 - اصحاب اخدود، هنگام سوزانده شدن مؤمنان، حاضر و ناظر بوده و آن را مشاهده می کردند.

 

و هم علی ما یفعلون بالمؤمنین شهود

«شهادة»، در اصل به معنای خبر دادن از چیزی است که شخص آن را مشاهده کرده و نزد آن حاضر بوده است (نهایه ابن اثیر); و چون جمله «و هم علی...» حالیه و مربوط به زمان حضور کنار خندق آتش است; مراد تحمل شهادت و دریافت خبر است، نه ادای آن.

 

2 - اصرار و مداومت اصحاب اخدود، بر مقابله با مؤمنان و آزار دادن و سوزاندن آنان

 

یفعلون

فعل مضارع، هرگاه درباره کارهای گذشته به کار رود، استمرار را می رساند.

 

3 - در دیدگاه اصحاب اخدود، ایمان مردم، جرمی سنگین و موجب کیفر سوزاندن بود.

 

ما یفعلون بالمؤمنین

 

4 - اصحاب اخدود، مردمی سنگدل و بی عاطفه بودند.

 

و هم علی ما یفعلون بالمؤمنین شهود

حضور اصحاب اخدود در مراسم آدم سوزی برای شهود و نظاره آن صحنه، گویای قساوت قلب و بی رحمی آنان است.

 

5 - کاری که با رضایت یا دستور کسی انجام شود، کار شخص او به شمار می آید.

 

و هم علی ما یفعلون ... شهود

اصحاب اخدود، با آن که نشسته و نظاره می کردند (هم ... قعود ... شهود); ولی تعبیر «یفعلون» کار را به خود آنان نسبت داده است. این استناد بیانگر برداشت یاد شده است.

 

6 - نظاره گران شکنجه مؤمنان، در صورت رضایت به آن خود نیز شکنجه گر آنان قلمداد می شوند.

 

و هم علی ما یفعلون بالمؤمنین شهود

استناد «یفعلون» به شاهدان صحنه، گویای آن است که ناظران ـ هر چند دستور دهنده نباشند ـ شریک جرم شمرده می شوند.

 

7 - اصحاب اخدود، هنگام سوزاندن مؤمنان، آزارها و شکنجه های دیگری نیز بر آنان وارد می ساختند.

 

علی ما یفعلون بالمؤمنین

تعبیر «ما یفعلون» ـ که مفهومی وسیع تر از سوزاندن مؤمنان دارد ـ نشانگر برداشت یاد شده است.

 

8 - نظاره گر بودن اصحاب اخدود بر جنایت های خویش درباره مؤمنان، جایی برای انکار آن در قیامت باقی نمی گذارد.

 

و هم علی ما یفعلون بالمؤمنین شهود

منظور از تحمل شهادت ـ که آیه شریفه بر آن دلالت دارد ـ ممکن است این باشد که آزار دهندگان، از انکار آن در قیامت ناتوان خواهند بود; زیرا خود گواه کردار خویش بوده اند.

 

9 - اصحاب اخدود در قیامت، بر کردار خویش شهادت خواهند داد.

 

و هم علی ما یفعلون بالمؤمنین شهود

آیات «و الیوم الموعود» و «و شاهد و مشهود» در آغاز سوره، می تواند قرینه بر نکته یاد شده باشد.

 

10 - اصحاب اخدود، در ماجرای سوزندان مؤمنان، مراقب و گواه کار یکدیگر بودند.*

 

و هم علی ما یفعلون بالمؤمنین شهود

شاهد بودن اصحاب «اخدود» ممکن است به این منظور باشد که هر یک، بر انجام صحیح مأموریت دیگری نظارت داشته و نزد حاکمان به آن گواهی دهد.

 

11 - حضور بی رحمانه اصحاب اخدود برای سوزاندن و تماشای سوختن مؤمنان، موجب گرفتاری آنان به نفرین خداوند بود.

 

قتل أصحـب الأُخدود ... إذ ... و هم علی ما یفعلون بالمؤمنین شهود

اصحاب اخدود

آثار قساوت قلب اصحاب اخدود 11; اصحاب اخدود در قیامت 8; اصحاب اخدود هنگام سوختن مؤمنان 1; بینش اصحاب اخدود 3; تداوم اذیتهای اصحاب اخدود 2; شکنجه های اصحاب اخدود 7، 8; عوامل نفرین بر اصحاب اخدود11; قساوت قلب اصحاب اخدود 4; قصه اصحاب اخدود 1; کیفر ایمان در اصحاب اخدود 3; گواهان اصحاب اخدود 10; گواهی اخروی اصحاب اخدود 9; گواهی اصحاب اخدود 10; مؤمنان در کوره آدم سوزی اصحاب اخدود 11; ویژگیهای اصحاب اخدود 4

خود

گواهی علیه خود 9

عمل

آثار رضایت به عمل 5; ملاک عمل 5

قیامت

گواهان عمل در قیامت 9

مؤمنان

اذیت مؤمنان 2; رضایت به شکنجه مؤمنان 6; سوزاندن مؤمنان 2، 3; شکنجه مؤمنان 7، 8; شکنجه گران مؤمنان 6; ناظران سوختن مؤمنان 1; ناظران شکنجه مؤمنان 6

نفرین خدا

مشمولان نفرین خدا 11