تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الاحقاف- آیه18 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أُوْلَئِکَ الَّذینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنس إِنَّهُمْ کَانُوا خَاسرِینَ

 

اینانند که در میان امّت هایی از جنّ و انس که پیش از آنان درگذشتند [به شمار آمده و] قول عذاب بر آنان محقّق شده است; به یقین آنها زیانکار بوده اند.

 

1- کافران گستاخ در برابر خداوند و پدر و مادر، محکوم به عذاب حتمی الهی

 

و الذی قال لولدیه أُفّ ... ما هـذا إلاّ أسـطیر الأوّلین . أُولـئک الذین حقّ علیهم القول

مشارالیه «اُولـئک» کسی است که به پدر و مادر «اُفّ» گفته و وعده الهی را «أساطیر» خوانده است.

 

2- کفر به معاد و انکار حقانیت وعده های الهی، درپی دارنده کیفری حتمی

 

فیقول ما هـذا إلاّ أسـطیر الأوّلین . أُولـئک الذین حقّ علیهم القول

 

3- گروه های بسیاری از کافران جن و انس، محکوم به عذاب حتمی الهی در گذشته تاریخ

 

حقّ علیهم القول فی أُمم قد خلت من قبلهم من الجنّ و الإنس

 

4- کفر و حق ناباوری، دارای دیرینه در گذشته تاریخ جن و انس

 

حقّ علیهم القول فی أُمم قد خلت من قبلهم من الجنّ و الإنس

 

5- کفر شدید فرزند، مانع از استجابت دعای والدین در حق وی *

 

و هما یستغیثان اللّه ... أُولـئک الذین حقّ علیهم القول

برداشت بالا بدان احتمال است که «یستغیثان»، استغاثه پدر و مادر برای هدایت فرزند و ایمن گشتن وی از عذاب الهی باشد. تعبیر «حقّ علیهم القول» نشان می دهد که این استغاثه، در مورد فرزند حق ستیز به اجابت نمی رسد.

 

6- جن، موجودی دارای شعور، تکلیف، مرگ و معاد، همانند انسان

 

حقّ علیهم القول فی أُمم قد خلت من قبلهم من الجنّ و الإنس

قرار گرفتن «جن» در کنار «انس»، به عنوان امت هایی که برخی از آنان مشمول کیفر حتمی الهی شده اند، می رساند که: اولاً جن مانند انسان دارای شعور و تکلیف است; زیرا بدون آن کیفر معنا ندارد و ثانیاً آنان نیز دارای مرگ و معاداند; زیرا برای انکار معاد، کیفر شده اند.

 

7- جنیان، موجوداتی دارای زندگی اجتماعی و گروهی

 

فی أُمم قد خلت من قبلهم من الجنّ

 

8- امت های محکوم به کیفر حتمی الهی، مردمی سرمایه باخته و زیانکار

 

حقّ علیهم القول ... إنّهم کانوا خـسرین

 

9- کردار زیانبار و عصیانگرانه خود انسان، عامل قطعی شدن عذاب بر او

 

و الذی قال لولدیه أُفّ ... فیقول ما هـذا إلاّ أسـطیر الأوّلین . أُولـئک ... کانوا خـسرین

«إنّهم کانوا...»، بیانگر تعلیل است; یعنی، استمرار بر گناه و زیانکاری، موجب حتمیت عذاب الهی شده است.

 

10- زندگی منکران معاد، سراسر زیان کاری است.

 

إنّهم کانوا خـسرین

تعبیر «کانوا خاسرین»، دال بر استمرار و فراگیری خسران نسبت به سراسر زندگی منکران معاد است.

 

11- هدر دادن امکانات زندگی در مسیر کفر و گمراهی، زیان و زمینه ساز عذاب الهی است.

 

أُولـئک الذین حقّ علیهم القول ... إنّهم کانوا خـسرین

تعبیر «إنّ» در صورتی که علیت را برساند، نشان می دهد که نفس همین خسران، باعث شده تا عده ای گرفتار عذاب حتمی شوند.

اقوام پیشین

تاریخ اقوام پیشین 3; عذاب کافران اقوام پیشین 3

امکانات مادی

اتلاف امکانات مادی 11

انسان

تاریخ انسان 4; تشابه انسان با جن 6; کفر انسان ها 4

جن

تاریخ جن 4; تکلیف جن 6; حتمیت عذاب جن کافر 3; زندگی اجتماعی جن 7; شعور جن 6; کفر جن 4; مرگ جن 6; معاد جن 6

خدا

آثار تکذیب وعده های خدا 2

عذاب

اهل عذاب 3; زمینه عذاب 11; زیانکاری اهل عذاب 8; موجبات عذاب 9

عصیان

آثار عصیان 9

عمل

آثار عمل ناپسند 9

فرزند

آثار کفر فرزند 5

کافران

حتمیت عذاب کافران 1، 3

کفر

آثار کفر به معاد 2; حتمیت کیفر کفر 2; زیان کفر 11

گمراهی

زیان گمراهی 11

معاد

زیانکاری مکذبان معاد 10

والدین

حتمیت عذاب اذیت کنندگان والدین 1; موانع اجابت دعای والدین 5