تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الاحقاف- آیه12 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَمِن قَبْلِهِ کِتَابُ مُوسَی إِمَامًا وَرَحْمَةً وَهَذَا کِتَابٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَانًا عَرَبیًّا لِّیُنذرَ الَّذینَ ظَلَمُوا وَبُشْرَی لِلْمُحْسنِینَ
و کتاب موسی که پیشوا و رحمت بود پیش از آن [نازل شده] بود، و این کتابی است به زبان عربی که تصدیق کننده [کتاب های آسمانی] است تا به آنان که ظلم کرده اند اخطار کند و برای نیکوکاران بشارتی باشد.
1- تصدیق قرآن، نسبت به تورات و هماهنگی پیام آن دو
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة و هـذا کتـب مصدّق
2- همسویی و هماهنگی محتوای قرآن و تورات و تصدیق آن نسبت به تورات، دلیلی بر وحیانی بودن قرآن
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة و هـذا کتـب مصدّق
طرح هماهنگی پیام تورات و قرآن و نیز تصدیق مطالب تورات از سوی قرآن، زمینه ای است برای تفکر اهل کتاب و غیر آنان، و یافتن آثار وحی بودن و دلایل حقانیت قرآن در آن.
3- اهمیت تورات، در میان کتاب های آسمانی پیش از قرآن *
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة
از اختصاص به ذکر یافتن کتاب موسی، اهمیت استفاده می شود.
4- کتاب آسمانی موسی (تورات)، سرمشق زندگی و تبلور رحمت الهی برای بنی اسرائیل
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة
با توجه به این که کتاب موسی برای بنی اسرائیل و هدایت آنان نازل شده است، قید «إماماً و رحمة» نیز نظر به پیشوایی و رحمت در مورد آنان دارد.
5- کتاب آسمانی، راهنما و سرمشق زندگی جوامع بشری (انسان) در تمامی ابعاد
کتـب موسی إمامًا و رحمة
از این که عنوان «امام» به صورت مطلق بر کتاب موسی اطلاق شده است، استفاده می شود که کتاب آسمانی، پیشوای انسان ها است و آنان باید در تمامی ابعاد پیرو و عامل به آن باشند.
6- کتاب های آسمانی، پیامدار رحمت برای خلق و دربردارنده منافع حقیقی آنان
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة
از لحن آیه شریفه استفاده می شود که قرآن نیز مانند تورات، امام و رحمت است و این دو بعد، مخصوص به کتاب موسی نیست; بلکه ویژگی تمامی کتاب های آسمانی است.
7- واننهادن خلق به حال خویش و تبیین قوانین هدایت و راه یابی برای ایشان، جلوه ای از رحمت عظیم الهی
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة
از ارتباط «إماماً» با «رحمة» می توان مطلب یادشده را استفاده کرد; زیرا تنوین «رحمةً»، بیانگر عظمت و اهمیت است و اطلاق «امام» بر کتابی که مجموعه قوانین است، از آن جهت است که با قوانین خویش راه سعادت را به خلق می نمایاند.
8- تورات نازل شده بر موسی(ع)، مورد تأیید کامل قرآن
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة و هـذا کتـب مصدّق
9- وحدت و هماهنگی پیام وحی، در طول تاریخ رسالت پیامبران
و من قبله کتـب موسی ... و هـذا کتـب مصدّق
از این که قرآن، تصدیق گر تورات است و خداوند این تصدیق گری را دلیل حقانیت وحی شمرده، مطلب یاد شده استفاده می شود.
10- مشرکان عرب، مورد توبیخ و سرزنش الهی به خاطر نیندیشیدن در کتاب آسمانی نازل شده به لغت ایشان
و إذ لم یهتدوا به ... هـذا کتـب مصدّق لسانًا عربیًّا
لحن آیه شریفه، توبیخی است; زیرا مخاطب این استدلال کسانی اند که می گفتند: «لو کان خیراً ما سبقونا إلیه».
11- عربی بودن، از امتیازات قرآن
و هـذا کتـب مصدّق لسانًا عربیًّا
12- ارج و منزلت تورات نزد مشرکان عصر بعثت، به رغم عدم پیروی از آن
و من قبله کتـب موسی إمامًا و رحمة و هـذا کتـب مصدّق
این احتمال وجود دارد که تذکّر به وجود مشابهت قرآن و تورات، از آن جهت باشد که مشرکان مکه ـ با این که عملاً پیرو تورات نبودند ـ نوعی احترام و قداست برای آن قائل بوده و به تکذیب آن اقدام نمی کردند. بر این اساس خداوند فرموده است: شما چگونه قرآن را دروغ می پندارید، با این که شبیه تورات است که نزد شما قرب و منزلت دارد.
13- قرآن، بیم دهنده به ستمکاران و بشارت دهنده به نیک کرداران
لینذر الذین ظلموا و بشری للمحسنین
14- انذار و تبشیر، دو محور اصلی پیام های هدایتی قرآن
و هـذا کتـب ... لینذر الذین ظلموا و بشری للمحسنین
اصلی بودن دو محور بالا، از اختصاص به ذکر یافتن استفاده می شود.
15- هدف اساسی قرآن، دور داشتن انسان ها از ظلم و تباهی و ترغیب آنان به نیکی و احسان
لینذر الذین ظلموا و بشری للمحسنین
«لام» در «لینذر» غایت و هدف را می رساند.
16- ظرفیت زبان عربی، برای رساندن پیام خدا و ابلاغ بیم ها و بشارت های الهی به خلق *
و هـذا کتـب مصدّق لسانًا عربیًّا لینذر الذین ظلموا و بشری للمحسنین
از ارتباط میان «لساناً عربیّاً» و «لینذر»، استفاده می شود که عربی بودن قرآن، دارای تأثیری مهم در ابلاغ انذار و تبشیر الهی به خلق است.
17- انذارهای الهی، متوجه کمترین گناه و ظلم و بشارت های او مخصوص پایداران بر طریق ارزش ها *
لینذر الذین ظلموا و بشری للمحسنین
خداوند، برای انذارْ صرف ظلم را کافی شمرده است; زیرا با یک ظلم عنوان «الذین ظلموا» صدق می کند. ولی در زمینه بشارت، واژه «محسنین» را به کار برده است و این عنوان بر کسانی صدق می کند که متخلق به ارزش ها باشند. آیه بعد (ثمّ استقاموا) مؤید این معنا است).
احسان
تشویق به احسان 15
الگوگیری
الگوگیری از تورات 4; الگوگیری از کتب آسمانی 5
انبیا
هماهنگی انبیا 9
انذار
انذار از ظلم 17; انذار از گناه 17; اهمیت انذار 14
انسان
منافع انسان ها 6
بشارت
اهمیت بشارت 14
بنی اسرائیل
الگوی بنی اسرائیل 4; رحمت بر بنی اسرائیل 4
تبلیغ
ابزار تبلیغ 16
تعقل
آثار ترک تعقل در قرآن 10
تورات
اهمیت تورات 3، 12; تصدیق تورات 1، 2، 8; نقش تورات 4
خدا
ابلاغ انذارهای خدا 16; ابلاغ بشارتهای خدا 16; انذارهای خدا 17; بشارتهای خدا 17; رحمت خدا 4; سرزنشهای خدا 10; نشانه های رحمت خدا 7; هدایتگری خدا 7
صالحان
بشارت به صالحان 13
ظالمان
انذار به ظالمان 13
ظلم
اجتناب از ظلم 15
عربی
فصاحت زبان عربی 16; ویژگیهای زبان عربی 16
قرآن
انذارهای قرآن 13، 14; اهداف قرآن 15; بشارتهای قرآن 13، 14; دلایل وحیانیت قرآن 2; ظلم ستیزی قرآن 15; عربیت قرآن 11; ویژگیهای قرآن 11; هماهنگی قرآن با تورات 1، 2
کتب آسمانی
رحمت کتب آسمانی 6; نقش کتب آسمانی 5، 6
محسنان
بشارت به محسنان 17
مشرکان
بینش مشرکان مقارن بعثت 12; سرزنش مشرکان صدراسلام 10
وحی
هماهنگی تعالیم وحی 9
هدایت
روش هدایت 14; منشأ هدایت 7
تصاویر ضمیمه
