تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ابراهیم – آیه 24 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاء

آیا ندیده ای که خدا چگونه مَثَلی زده است؟ کلمه ای نیکو مانند درختی نیکو است; ریشه آن پابرجا و شاخ و برگش در آسمان است.

 

1- خداوند، فراخوان مردم به مطالعه و تیزبینی در چگونگی مثالهایش برای دریافت حقایق

ألم تر کیف ضرب الله مثلاً

 

2- پیامبر(ص)، پیشتاز در درک معارف دینی و دارای نقش الگویی در آن

ألم تر کیف ضرب الله مثلاً کلمة طیّبة کشجرة طیّبة

استفهام «ألم تر» تقریری است. یعنی تو می بینی ... از اینکه خداوند، به جای عموم مردم پیامبر(ص) را مورد خطاب قرار داده است می تواند به این نکته اشاره داشته باشد که وقتی پیامبر(ص) در مثالهای خداوند دقت می کند، مردم باید آن حضرت را سرمشق خود قرار دهند.

 

3- «کلمه طیبه» چونان درخت پاکی  است که ریشه ای ثابت داشته و شاخ و برگش در بلندای فضا باشد.

کلمة طیّبة کشجرة طیّبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء

 

4- اعتقادات حق چنان درختی ریشه دار، ثابت و استوار است.

کلمة طیّبة کشجرة طیّبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء

از معناهایی که مفسران، از صحابه و تابعان تاکنون، برای «شجره طیبه» ذکر کرده اند، عقیده به توحید و کلمه «لا إله إلاّ الله» است که عقیده حق می باشد.

 

5- استفاده از تشبیه به محسوس برای عینی و قابل فهم کردن تعالیم، از روشهای تعلیمی قرآن کریم

ضرب الله مثلاً کلمة طیّبة کشجرة طیّبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء

 

6- «جابرالجعفی قال: سألت أباجعفرمحمد بن علی الباقر(ع) عن قول الله عزّوجلّ: «کشجرة طیبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء...» قال: أمّا الشجرة فرسول الله(ص) و فرعها علی(ع) و غصن الشجرة فاطمة بنت رسول الله(ص) و ثمرها أولادها(ع) و ورقها شیعتنا...;(1)

جابر جعفی گوید: از امام صادق(ع) در باره سخن خدا «کشجرة طیبة...» سؤال کردم، آن حضرت فرمود: اما مراد از درخت، رسول خدا(ص) می باشد و شاخه های اصلی آن، علی(ع) است و شاخه های فرعی آن، فاطمه(س) دختر رسول خدا(ص) می باشد و میوه های آن، فرزندان او و برگهای آن درخت، شیعیان ما می باشند».

 

7- «عمرو بن حریث قال: سألت أباعبدالله(ع) عن قول الله: «کشجرة طیبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء» قال: فقال: رسول الله(ص) أصلها و أمیرالمؤمنین(ع) فرعها و الأئمة من ذریتهما أغصانها و علم الأئمة ثمرتها و شیعتهم المؤمنون ورقها...;(2)

عمرو بن حریث گوید: از امام صادق(ع) در باره سخن خدا «کشجرة طیبة أصلها...» سؤال کردم پس [آن حضرت] فرمود: رسول خدا(ص) ریشه آن درخت و أمیرالمؤمنین(ع) شاخه آن و ائمه(ع) از نسل آن دو، شاخه های فرعی آن و علم ائمه(ع) میوه های آن درخت می باشد و شیعیان مؤمن آنان برگهای آن درختند...».

 

8- «عن أبی جعفر و أبی عبدالله علیهما السلام فی قول الله: «ضرب الله مثلاً کلمة طیبة کشجرة طیبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء» قال: یعنی النبی(ص) و الأئمة من بعده هم الأصل الثابت و الفرع الولایة لمن دخل فیها;(3)

از امام باقر و امام صادق ـ علیهما السلام ـ روایت شده است که در باره سخن خدا «ضرب الله مثلاً کلمة طیبة کشجرة طیبة أصلها ثابت و فرعها فی السّماء» فرمودند: یعنی، پیامبر(ص) و ائمه(ع) بعد از او، ریشه های ثابت [آن درخت] و شاخه های آن، ولایت است برای کسی که [با پذیرش آن] تحت ولایت داخل شود.»

 

9- «عن النبی(ص) [فی قوله تعالی: «کلمة طیبة کشجرة طیبة ...»]: إن هـذه الشجرة الطیبة هی النخلة;(4)

از رسول خدا(ص) درباره سخن خدا «کلمة طیبة کشجرة طیبة ...» روایت شده است که فرمود: همانا [مراد از] درخت پاکیزه، درخت خرماست».

ائمه(ع)

مقامات ائمه(ع) 6، 7

امام علی(ع)

مقامات امام علی(ع) 6، 7

تشبیهات قرآن

تشبیه معقول به محسوس 5

تعلیم

روش تعلیم 5

خدا

دعوتهای خدا 1

دین

اهمیت فهم دین 2

روایت 6، 7، 8، 9

شجره طیبه

مراد از شجره طیبه 6، 7، 8، 9

شیعیان

مقامات شیعیان 6، 7

عقیده

استواری عقیده حق 4

فاطمه(ع)

مقامات فاطمه(ع) 6

قرآن

تشبیهات قرآن 5; روش تعالیم قرآن 5; فهم مثالهای قرآن 1; مثالهای قرآن 3، 4

مثالهای قرآن

تمثیل به شجره طیبه 3; تمثیل به درخت ریشه دار 4; مثل عقیده حق 4; مثل کلمه طیبه 3

محمد(ص)

ادراک محمد(ص) 2; الگوگیری از محمد(ص) 2; پیشگامی محمد(ص) 2; فضایل محمد(ص) 2; مقامات محمد(ص) 6، 7

نخل 9

ولایت

اهمیت ولایت 8

هوشیاری

دعوت به هوشیاری 1

 

پی نوشت ها :

1- معانی الأخبار، ص 400، ح 61; نورالثقلین، ج 2، ص 536، ح 58.

2- کافی، ج 1، ص 428، ح 80; نورالثقلین، ج 2، ص 535، ح 53.

3- تفسیر عیاشی، ج 2، ص 224، ح 10; بحارالأنوار، ح 24، ص 141 ، ح 8.

4- مجمع البیان، ج 6، ص 480; نورالثقلین، ج 2، ص 536، ح 59.