تفسیر آیات قرآن کریم – سوره ابراهیم – آیه 19 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ بالْحقِّ إِن یَشَأْ یُذْهِبْکُمْ وَیَأْتِ بخَلْقٍ جَدیدٍ

آیا ندیده ای (ندانسته ای) که خدا آسمان ها و زمین را به حق آفریده است؟ اگر بخواهد شما را می برد و آفریده ای جدید می آورد.

 

1- خداوند، آسمانها و زمین را هدفمند و بر اساس حکمت آفرید.

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض بالحقّ

«حق» در برابر باطل (بیهوده) است و مراد از آن، این است که فاعل حق برای کارش هدفی پسندیده در نظر دارد.

 

2- دعوت خداوند از مردم برای مطالعه عمیق در آفرینش جهت پی بردن به هدفمندی آن

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض بالحقّ

 

3- جهان آفرینش، بیهوده و عبث نبوده و هدفمند است.

خلق السموت و الأرض بالحقّ

 

4- هدفمندی عالم آفرینش برای بشر قابل درک است.

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض بالحقّ

خداوند برای دعوت به مطالعه در آسمانها و زمین، از ماده «رؤیت» با هیأت «ألم تر» و استفهام انکاری استفاده کرده است و مراد از آن، همان گونه که مفسران گفته اند، علم و آگاهی قطعی پیدا کردن است که حکایت از قابل درک بودن آن می کند.

 

5- نگرش دقیق به آفرینش، راهی برای شناخت آفریدگار عالم است.

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض

 

6- پیامبر(ص)، الگو و دارای نقش پیشتاز در درک معارف عالم آفرینش

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض بالحقّ

خطاب «ألم تر» اگرچه خطابی عام برای همه انسانهاست، اما مخاطب قرار دادن پیامبر(ص) می تواند رهنمودی باشد به این نکته که آن حضرت در درک واقعیات عالم پیشتاز است و دیگران باید آن حضرت را سرمشق خود قرار دهند.

 

7- جهان آفرینش دارای آسمانهای متعدد است.

السموت

 

8- هشدار خداوند به مشرکان مخالف پیامبر(ص) مبنی بر اینکه در صورت لزوم آنان را به هلاکت خواهد رساند و گروه جدیدی را جایگزینشان خواهد کرد.

إن یشأ یذهبکم و یأت بخلق جدید

 

9- تغییر اقوام و بافتهای اجتماعی آنان، با از بین رفتن گروهی و آوردن گروهی دیگر، در گرو مشیت الهی است.

إن یشأ یذهبکم و یأت بخلق جدید

 

10- خداوند دارای قدرت لازم برای ایجاد پدیده ها و از بین بردن برخی و آوردن برخی دیگر به جای آنان

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض بالحقّ إن یشأ یذهبکم و یأت بخلق جدید

 

11- آفرینش آسمانها و زمین دارای عظمتی بس فراتر از اعطای زندگی به انسانها و میراندن آنان

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض بالحقّ إن یشأ یذهبکم و یأت بخلق جدید

 

12- آفرینش آسمانها و زمین، نمودی از قدرت خداوند بر احیای مردگان در قیامت (معاد) است.*

ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض بالحقّ إن یشأ یذهبکم و یأت بخلق جدید

این برداشت مبتنی بر این احتمال است که آیه در صدد طرح مسأله معاد و اثبات قدرت خداوند بر آن است. آیات قبل، که کیفر اخروی کافران و حبط عمل آنها را مطرح کرد، می تواند قرینه ای بر ادّعای فوق باشد.

 

13- آفرینش آسمانها و زمین (عالم آفرینش)، دلیل قدرتمندی خداوند بر تحقق وعده عذاب کافران و حبط عمل نیکشان

من ورائه جهنّم ... مثل الذین کفروا بربّهم أعمـلهم کرماد اشتدّت به الریح ... ألم تر أن الله خلق السموت و الأرض

آسمان

تعدد آسمان 7; خلقت آسمان ها 13; عظمت خلقت آسمان ها 11; هدفداری خلقت آسمان ها1

آفرینش

آثار مطالعه آفرینش 5; ادراک هدفداری آفرینش 4; دعوت به مطالعه آفرینش 2; هدفداری آفرینش 2، 3

آیات خدا

آیات آفاقی 5; درک آیات آفاقی 6

اقوام

جایگزینی اقوام 8; منشأ جایگزینی اقوام 9

خدا

حکمت خدا 1; خالقیت خدا 1، 10; دعوتهای خدا 2; دلایل خداشناسی 5; دلایل قدرت خدا 13؛ قدرت خدا 10; نشانه های قدرت خدا 12; نقش مشیت خدا 9; وعیدهای خدا 13; هشدارهای خدا 8

زمین

خلقت زمین 13; عظمت خلقت زمین 11; هدفداری خلقت زمین 1

کافران

حبط عمل کافران 13; عمل صالح کافران 13; وعدهء عذاب به کافران 13

محمد(ص)

الگوگیری از محمد(ص) 6؛ پیشگامی محمد(ص) 6; نقش محمد(ص) 6; هشدار به مخالفان محمد(ص) 8; هلاکت مخالفان محمد(ص) 8

مردگان

احیای اخروی مردگان 12

مشرکان

هشدار به مشرکان 8; هلاکت مشرکان 8

معاد

دلایل معاد 12

موجودات

تغییر موجودات 10; خالق موجودات 10