تفسیر قرآن کریم – سوره طه – آیه 69 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَأَلْقِ مَا فِی یَمِینِکَ تَلْقَفْ مَا صَنَعُوا إِنَّمَا صَنَعُوا کَیْدُ سَاحِرٍ وَلَا یُفْلِحُ السَّاحِرُ حَیْثُ أَتَی

و آنچه در دست راست داری بینداز تا ساخته هایشان را ببلعد; همانا آنچه ساخته اند نیرنگ ساحر است و ساحر هر جا درآید پیروز نمی شود.

1 - پس از ارائه سحر ساحران فرعون، خداوند به موسی(ع) فرمان داد تا عصایش را بر زمین بیندازد.

و ألق ما فی یمینک

مراد از «ما فی یمینک»، عصای موسی(ع) است که در آیات پیشین در پاسخ «ما تلک بیمینک» از زبان موسی(ع) بیان شده بود. تصریح به این وصف، برای موسی(ع) خاطره آن پرسش و پاسخ را تجدید کرده و مایه اطمینان بیشتر او بود.

 

2 - بلعیده شدن سحر ساحران فرعون و باطل  گردیدن ساخته های آنان با عصای موسی(ع)، وعده خداوند به آن حضرت.

 

و ألق ما فی یمینک تلقف ما صنعوا

فعل «تلقف» و نظایر آن (نزد برخی از اهل لغت) در موردی به کار می رود که چیزی گرفته شود و خورده یا بلعیده گردد (لسان العرب).

 

3 - عصای موسی در میدان مقابله با ساحران، در دست راست او قرار داشت.

 

و ألق ما فی یمینک

 

4 - حمل عصا با دست راست، از آداب عصا به دست گرفتن است.

 

و ألق ما فی یمینک

کارهای پیامبران و سنت های آنان ـ جز در مواردی که به شخص آنها مربوط می شود ـ جملگی برای ما قابل پیروی است. بودن عصا در دست راست موسی(ع) و ذکر شدن آن در قرآن، نشانه برتری و مزیت این عمل است.

 

5 - سحر، مکر و حیله ساحر است و واقعیات را تغییر نمی دهد.

 

إنّما صنعوا کید سحر

 

6 - خداوند با بیان هم سنخ بودن سحرِ ارائه شده از سوی همه ساحران فرعون، ابطال آن را برای موسی(ع)، امری سهل و آسان جلوه داد.

 

کید سحر

«ساحر» نکره است و بر وحدت دلالت دارد; یعنی، یک ساحر. مراد از آن، واحد حقیقی نیست; بلکه مراد این است که کید همه ساحران به جهت تشابه و هم سنخی، به منزله مکر یک ساحر است و کثرت ساحران برپیچیده بودن آن نیافزوده است.

 

7 - بلعیده شدن سحر ساحران به وسیله عصای موسی، نشانه بطلان سحر و حقانیت معجزه موسی

 

و ألق ما فی یمینک تلقف ما صنعوا إنّما صنعوا کید سحر

جمله «إنّما صنعوا...» تعلیل برای «تلقف» است; یعنی، بدان جهت که سحر، کیدی بیش نیست، در برابر حقیقت اعجاز موسی نابود خواهد شد و به دین وسیله بطلان سحر ساحران و حقانیت معجزه اثبات خواهد گردید.

 

8 - راه موفقیت و پیروزی بر ساحران بسته است.

 

و لایفلح الساحر حیث أتی

«ال» در «الساحر» برای جنس است و «حیث أتی»; یعنی، «حیث أقبل» (هرجا رو آورد).

 

9 - سحر، کاری نامشروع و پرهیز از آن ضروری است.

 

کید سحر و لایفلح الساحر حیث أتی

مکر بودن سحر و بسته بودن راه موفقیت بر ساحر ـ که در این آیه بیان گردیده است ـ بیانی کافی بر مشروعیت نداشتن و مجاز نبودن آن است.

 

10 - سحر، عملی بی ارزش است و تغییر مکان دادن ساحر، تأثیری در ثمربخشی آن ندارد.

 

و لایفلح الساحر حیث أتی

 

11 - «عن رسول اللّه(ص) قال: إذا أخذتم الساحر فاقتلوه ثمّ قرأ «و لایفلح الساحر حیث أتی» قال: لایأمن حیث وجد;

 

از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: هرگاه بر ساحری دست یافتید او را بکشید; سپس این آیه را قرائت فرمود: «و لایفلح الساحر حیث أتی» [آن گاه]فرمود: ساحر هرجا یافت شود در امان نیست».(1)

احکام 9

جادو

احکام جادو 9; اهمیت اجتناب جادو 9; بی ارزشی جادو 10; حرمت جادو 9; نقش جادو 5; نقش مکان در جادو 10

جادوگران

شکست جادوگران 8; قتل جادوگران 11; مکر جادوگران 5; ناامنی جادوگران 11

جادوگران فرعون

ابطال جادوی جادوگران فرعون 2، 7; دلایل بطلان جادوی جادوگران فرعون 7; سهولت ابطال جادوی جادوگران فرعون 6

خدا

اوامر خدا 1; وعده های خدا 2

روایت11

دست

نقش دست راست 4

عصا

آداب عصا 4

محرمات 9

موسی(ع)

انداختن عصای موسی(ع) 1; دست راست موسی(ع) 3; دلایل حقانیت معجزه موسی(ع) 7; عصای موسی(ع) 3; قصه موسی(ع) 1، 2، 3، 6; نقش عصای موسی(ع) 2; وعده به موسی(ع) 2

پی نوشت ها :

1. الدرالمنثور، ج 5، ص 586.