تفسیر آیات قرآن کریم – سوره نمل – آیه 76 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یَقُصُّ عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ أَکْثَرَ الَّذی هُمْ فِیهِ یَخْتَلِفُونَ

همانا این قرآن بیشتر آنچه را بنی اسرائیل در آن اختلاف دارند [صحیح آن را] بر آنان حکایت می کند.

 

1 - قرآن، بیانگر حقیقیت بسیاری از مسائل مورد اختلاف بنی اسرائیل، برای آنان

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

 

2 - تشریح سخن حق در قرآن در زمینه موضوعات مورد اختلاف بنی اسرائیل، نمود حقانیت آن و رسالت پیامبر(ص)

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

از مضمون آیه استفاده می شود که بیان حق، نشانگر حقانیت قرآن و رسالت پیامبر(ص) است. علاوه بر این که سیر آیات گذشته به این صورت است که از مسأله توحید آغاز شده و سپس به حقانیت معاد و اکنون به حقانیت قرآن پرداخته شده است. گفتنی است که حقانیت قرآن مستلزم حقانیت رسالت پیامبر(ص) نیز هست.

 

3 - بنی اسرائیل، دارای موقعیت و نقشی بارز در جامعه عصر بعثت پیامبر(ص)

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

از این که خداوند بنی اسرائیل را اختصاص به ذکر کرده است، موقعیت و نقش آنان در جامعه عصر بعثت استفاده می شود.

 

4 - بنی اسرائیل، گرفتار اختلافات فراوان در مبانی و معارف دینی، به هنگام ظهور اسلام

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

پرداختن قرآن به حل مسائل مهم و مورد اختلاف بنی اسرائیل، نشان دهنده عمق اختلافات آنان در آن عصر است.

 

5 - جداسازی حق از باطل، سره از ناسره و ارائه بینش صحیح مکتبی از رسالت های قرآن

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

مراد از «یقصُّ» صرف قصه گویی و گزارش نیست; بلکه گزارش همراه با نقد و تبیین و تفکیک سره از ناسره است.

 

6 - پیروان ادیان آسمانی در طول زمان، گرفتار اختلاف در فهم معارف آن

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

تعبیر «بنی اسرائیل» هم شامل یهود می شود و هم شامل نصارا. بنابراین «بنی اسرائیل» مرادف است با «اهل کتاب» که دربرگیرنده دو دین یهودیت و مسیحیت است.

 

7 - ناتوانی تورات و انجیل عصر پیامبر(ص)، از رفع اختلافات فکری و عقیدتی بنی اسرائیل

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

اقدام قرآن به حل اختلافات بنی اسرائیل، نشان می دهد که آنچه به عنوان تورات و انجیل در دست آنان بوده، برای تبیین حقایق مورد اختلافشان کافی نبوده است.

 

8 - پرداختن خداوند به تبیین حق در زمینه های معرفتی مورد اختلاف بنی اسرائیل، نمودی از علم گسترده او

 

و إنّ ربّک لیعلم ... إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل

برداشت یاد شده، توجه به ارتباط این آیه با آیات پیشین ـ که در زمینه علم گسترده خداوند است ـ به دست می آید.

 

9 - برخی اختلافات دینی بنی اسرائیل، فاقد ارزش تبیین و نقادی از نظر قرآن

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ علی بنی إسرءیل أکثر الذی هم فیه یختلفون

این که قرآن به همه مسائل مورد اختلاف بنی اسرائیل نپرداخته است، می تواند از آن جهت باشد که قرآن به مسائل ضروری و مورد نیاز توجه داشته و اختلافات فاقد ارزش را مسکوت گذاشته است.

 

10 - اختلافات به وجود آمده در ادیان الهی، از ناحیه پیروان آنها بود و نه تعالیم پیامبران

 

الذی هم فیه یختلفون

ضمیر «هم» به اصطلاح فاعل معنوی و تقدیم آن مفید حصر است. بنابراین نسبت داده شدن اختلاف به خود بنی اسرائیل، بیانگر مطلب فوق است.

 

11 - قرآن از نظر بینش و منطق، محیط و مسلط بر ادیان پیشین

 

إنّ هـذا القرءان یقصّ ... أکثر الذی هم فیه یختلفون

پرداختن قرآن به تبیین حق در مشاجرات فکری بنی اسرائیل، می تواند برای نمایاندن منطق برتر خود باشد.

اختلاف

منشأ اختلاف دینی 10

ادیان آسمانی

اختلاف در ادیان آسمانی 6; اختلاف دینی پیروان ادیان آسمانی 6; نقش پیروان ادیان آسمانی 10

انجیل

انجیل در صدراسلام 7; نقش انجیل 7

بنی اسرائیل

اختلاف دینی بنی اسرائیل 4، 7، 9; بنی اسرائیل صدراسلام 3، 4، 7; تاریخ بنی اسرائیل 3، 4، 7، 9; تبیین اختلاف بنی اسرائیل 1، 2، 8; موقعیت اجتماعی بنی اسرائیل 3

تورات

تورات در صدراسلام 7; نقش تورات 7

حق

ممیز حق و باطل 5

خدا

نشانه های علم خدا 8

دین

نقش دین 10

قرآن

برتری قرآن 11; تعالیم قرآن 5، 9; دلایل حقانیت قرآن2; رسالت قرآن 5; نقش قرآن 1، 2; ویژگیهای قرآن 11

محمد(ص)

دلایل حقانیت محمد(ص) 2