تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مؤمنون – آیه 76 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَقَدْ أَخَذْنَاهُم بالْعَذَاب فَمَا اسْتَکَانُوا لِرَبِّهِمْ وَمَا یَتَضَرَّعُونَ

و همانا ما آنان را به عذاب گرفتیم، پس نه برای پروردگار خود خضوع کردند و نه زاری می کنند.

 

1 - بلاها و گرفتاری های دنیوی، بر اساس مشیت خدا و در جهت تنبه و هدایت غافلان و منحرفان

 

و لقد أخذنـهم بالعذاب فما استکانوا لربّهم

«أخذ» (مصدر «أخذنا») به معنای گرفتن ( گرفتار ساختن)است. «إستکانة» (مصدر «استکانوا») به معنای فروتنی و «تضرع» (مصدر «یتضرعون») به معنای نالیدن و زاری کردن است.

 

2 - بلاهای دنیوی، زداینده خوی استکبار و دمنده روح خضوع و فروتنی در انسان ها نسبت به پروردگار

 

و لقد أخذنـهم بالعذاب فما استکانوا لربّهم

 

3 - روی آوری به درگاه خداوند و تضرع و زاری در پیشگاه او، از اهداف الهی در مبتلا کردن مردم به بلاها و مصیبت ها

 

و لقد أخذنـهم بالعذاب ... و ما یتضرّعون

 

4 - خدا، پروردگار انسان ها

 

فما استکانوا لربّهم

 

5 - بلاهای دنیوی جلوه ربوبیت خداوند

 

فما استکانوا لربّهم

 

6 - عدم تنبه کافران مکه، از بلاهای هشدار دهنده الهی (مثل قحطی و خشکسالی)

 

و لقد أخذنـهم بالعذاب فما استکانوا لربّهم و ما یتضرّعون

 

7 - خداوند، خواهان خضوع و تضرع انسان ها به درگاه او

 

فما استکانوا لربّهم و ما یتضرّعون

 

8 - «عن محمدبن مسلم قال: سألت أباجعفر(ع) عن قوله اللّه عزّوجلّ «فما استکانوا لربّهم و ما یتضرّعون» فقال: الإستکانة هو الخضوع والتضرع هو رفع الیدین و التضرع بهما;

 

محمد بن مسلم گوید: از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند ـ عزّوجلّ ـ «فما استکانوا لربّهم و ما یتضرّعون» سؤال کردم؟ پس حضرت فرمود: مراد از «استکانة» خضوع و خشوع است و مراد از «تضرع»، بالا بردن دست ها و تضرع با آنها است». 1ـ کافی، ج 2، ص 480، ح 2 و 6; نورالثقلین، ج 3، ص 549، ح 101 و 102.

انسان

مربی انسان ها 4

بلایای طبیعی

آثار بلایای طبیعی 2; فلسفه بلایای طبیعی 1، 3; نقش بلایای طبیعی 5

تضرع

دعوت به تضرع 7; زمینه تضرع 3

تکبر

موانع تکبر 2

توبه

زمینه توبه 3

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 4

خدا

آثار مشیت خدا 1; تضرع در برابر خدا 8; خضوع بر خدا8; دعوتهای خدا 7; ربوبیت خدا 4; زمینه خضوع بر خدا 2; نشانه های ربوبیت خدا 5

خضوع

دعوت به خضوع 7

روایت 8

غافلان

زمینه هدایت غافلان 1

کافران مکه

هدایت ناپذیری کافران مکه 6

گمراهان

زمینه هدایت گمراهان 1

مشکلات

منشأ مشکلات 1

مصایب

فلسفه مصایب دنیوی 3

مکه

قحطی در مکه 6