تفسیر آیات قرآن کریم – سوره منافقون – آیه 4 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَإِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُکَ أَجْسَامُهُمْ وَإِن یَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ کَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ یَحْسَبُونَ کُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّی یُؤْفَکُونَ

و چون آنان را ببینی، از هیکل هایشان خوشت می آید، و اگر سخن بگویند به سخنانشان گوش می دهی، در حالی که گویی آنها چوب هایی تکیه به دیوار داده شده اند; هر بانگی را بر ضدّ خود می پندارند، آنانند دشمنان واقعی، پس از ایشان برحذر باش; خدا بکشدشان، چگونه [از حق] گردانده می شوند؟!

 

1 - منافقان، دارای ظاهری فریبنده و قیافه ای زیبا

و إذا رأیتهم تعجبک أجسامهم

 

2 - ظاهر فریبنده منافقان، هر بیننده ای را به خود جذب می کرد.

و إذا رأیتهم تعجبک أجسامهم

خطاب در «رأیتهم»، عام و شامل هر بیننده ای است و اختصاص به فرد خاص ـ مثلاً پیامبر(ص) - ندارد.

 

3 - منافقان، دارای زبانی شیوا و کلامی جذاب

و إن یقولوا تسمع لقولهم

 

4 - سخنان زیبا و جذاب منافقان، هر شنونده ای را به شنیدن آن وا می داشت.

و إن یقولوا تسمع لقولهم

خطاب در «تسمع»، عام است و اختصاص به شنونده خاصی ندارد.

 

5 - تأثیر شگرف قیافه زیبا و کلام شیوا، در جذب و جلب افراد

و إذا رأیتهم تعجبک أجسامهم و إن یقولوا تسمع لقولهم

 

6 - منافقان، به رغم ظاهر فریبنده و سخنان زیبایشان، چونان چوب های تکیه شده بر دیوار، خشک و بی روح اند.

کأنّهم خشب مسنّدة

 

7 - انتظار سود و فایده، از جانب منافقان برای دین و مردم، بی مورد است.

کأنّهم خشب مسنّدة

«خشب مسنّدة» به چوب هایی گفته می شود که در کناری گذاشته شده و به کار صاحب آن نمی آید; یعنی، نه به درد سقف می خورد، نه به درد دیوار و نه... .

 

8 - منافقان، همواره در وحشت و اضطراب اند.

یحسبون کلّ صیحة علیهم

 

9 - منافقان، هر فریادی را علیه خود و هر حرکتی را به ضرر خویش می پندارند.

یحسبون کلّ صیحة علیهم

 

10 - منافقان، دشمنانی بس خطرناک اند.

هم العدوّ

 

11 - اعتماد نکردن به منافقان و برحذر بودن از آنان، توصیه الهی به مؤمنان

فاحذرهم

چنان که قبلاً گذشت، خطاب در «رأیت» و «تسمع» اختصاص به فردی خاص ندارد; بلکه شامل هر بیننده و شنونده ای می شود. خطاب در «احذرهم» نیز چنین است.

 

12 - منافقان، مورد لعن و نفرین سخت خداوند

قـتلهم اللّه

 

13 - دشمنان اسلام و مسلمین، شایسته لعن و نفرین اند.

هم العدوّ ... قـتلهم اللّه

 

14 - منافقان، سخت در انحراف و کج روی

أنّی یؤفکون

«أنّی یؤفکون»; یعنی، چگونه از حق، این چنین بازگردانده می شوند.

 

15 - کجروی های منافقان و مواضع آنان در برابر اسلام و مسلمانان، بس شگفت آور و تأمل برانگیز است.

أنّی یؤفکون

استفهام در «أنّی»، برای بیان تعجب است.

 

16 - «عن أبی جعفر(ع) فی قوله: «کأنّهم خشب مسنّدة» یقول: لایسمعون و لایعقلون;(1)

از امام باقر(ع) درباره سخن خداوند: «کأنّهم خشب مسنّدة» روایت شده مقصود خداوند [از این تشبیه ]این است که آنان نه گوش شنوا دارند و نه تعقل می کنند».

اسلام

نفرین بر دشمنان اسلام 13

تشبیهات قرآن

تشبیه به چوب خشک 6; تشبیه منافقان 6

توقعات

توقعات بیجا 7

خدا

توصیه های خدا 11

روایت 16

زیبایی

آثار زیبایی 5

سخن

آثار فصاحت سخن 5

قرآن

تشبیهات قرآن 6

مؤمنان

توصیه به مؤمنان 11

منافقان

اضطراب منافقان 8; اعراض از منافقان 11; انحراف منافقان 14; بی عقلی منافقان 16; بینش منافقان 9; ترس منافقان 8، 9; توقع منفعت از منافقان 7; جذابیت منافقان 2، 3، 4; حالات منافقان8; حقیقت منافقان 6; خطر منافقان 10; دشمنی منافقان 10; زمینه استماع سخن منافقان 4; زیان به منافقان 9; زیبایی منافقان 1، 6; سخن زیبای منافقان 6; شگفتی انحراف منافقان 15; شگفتی گمراهی منافقان 15; صفات منافقان 1، 3; فریبندگی منافقان 1، 2، 6; فصاحت منافقان 3، 4; کری منافقان16; گمراهی منافقان 14; نفرین بر منافقان 12

نفرین

مشمولان نفرین 13

نفرین خدا

مشمولان نفرین خدا 12

پی نوشت ها :

1. تفسیر قمی، ج 2، ص 370; نورالثقلین، ج 5، ص 335، ح 8 .