تفسیر آیات قرآن کریم – سوره مریم – آیه ۹ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ کَذَلِکَ قَالَ رَبُّکَ هُوَ عَلَیَّ هَیِّنٌ وَقَدْ خَلَقْتُکَ مِن قَبْلُ وَلَمْ تَکُ شَیْئًا

گفت: چنین است [که گفتی ولی] پروردگار تو فرمود: این بر من آسان است و همانا من تو را پیش از این آفریدم در حالی که هیچ نبودی.

 

1- خداوند، زکریا(ع) را بر فراهم آوردن زمینه تولد یحیی(ع) ـ به رغم سال خوردگی وی و نازایی همسرش ـ مطمئن ساخت.

قال کذلک

جمله «قال کذلک»; یعنی، «قال اللّه الأمر کما وعدتک» یا «قال اللّه الأمر کما قلت»; در صورت اول، ـ خداوند بر وعده سابقش تأکید میورزد که «ای زکریا همان گونه که گفته ام تو ـ به هر کیفیت ـ دارای پسر خواهی شد و در صورت دوم، خداوند موانع تولد یحیی را تصدیق کرده است; یعنی، «واقعیت همان است که تو گفتی و اسباب عادی برای تولد یحیی فراهم نیست، ـ ولی خدای تو گفته است: این کار بر من آسان است».

 

2- پیدایش فرزند از پدری فرتوت و مادری عقیم، کاری آسان برای پروردگار

قال ربّک هو علیَّ هیّن

 

3- قوانین طبیعی و علل عادی، محدود کننده قدرت و اراده خداوند نیست.

قال کذلک قال ربّک هو علیَّ هیّن

 

4- علل طبیعی در حوادث عالم، علت منحصر نیست.

قال کذلک قال ربّک هو علیَّ هیّن

 

5- نظر دوختن به اسباب و علل طبیعی، حجابی برای توجه به اراده خداوند و خواست او

أنّی یکون لی غلـم ... هو علیَّ هیّن

 

6- تولد یحیی، امری اعجاز آمیز و غیر عادی بودو

قال کذلک قال ربّک هو علیَّ هیّن

 

7 - توجه زکریا به ربوبیت خداوند، مایه اطمینان او به امکان و سهولت بارداری همسر نازایش در صورت اراده و خواست خداوند

قال ربّک هو علیَّ هیّن

جمله «هو علیّ هیّن» بدون «قال ربّک» نیز معنای تامی دارد، ولی اضافه شدن آن مفید این معنا است که این سخن، گفته شخص عادی نیست که در باره نحوه آن به فکر فروروی، بلکه گفته پروردگار تو است و او که تو را از هیچ آفرید، در شیوه اعطای فرزند به شما وانمی ماند.

 

8- مکالمه خداوند با زکریا(ع)، مکالمه ای با واسطه و غیر مستقیم بود. *

قال کذلک قال ربّک هو علیَّ هیّن

برخی گفته اند فاعل در «قال کذلک» فرشته الهی است. آوردن اسم ظاهر «ربّک» سبب پیدایش این نظر شده است.

 

9- خداوند با توجه دادن زکریا(ع) به نو پیدایی و آفرینش وی، او را به امکان پیدایش یحیی(ع) از وی و همسر نازایش مطمئن ساخت.

هو علیَّ هیّن و قد خلقتک من قبل و لم تک شیئًا

 

10- پیدایش انسان در جهان به اراده خداوند و مسبوق به نیستی مطلق بوده است.

و قد خلقتک من قبل و لم تک شیئًا

 

11- آفرینش انسان، نمودی از قدرت خداوند است.

و قد خلقتک من قبل و لم تک شیئًا

 

12- تفکر در چگونگی آفرینش انسان زداینده هرگونه تردید در حاکمیت اراده و قدرت خدا بر اسباب و علل طبیعت

هو علیَّ هیّن و قد خلقتک من قبل و لم تک شیئًا

 

13- قدرت خداوند بر اعطای وجود به معدوم مطلق، نشانگر محدود نبودن آن در دائره علل و اسباب طبیعی است.

هو علیَّ هیّن و قد خلقتک من قبل و لم تک شیئًا

مراد از «لم تک شیئاً»، نیستی مطلق است و تطبیق آن بر زکریا که پیدایش او به پیدایش حضرت آدم از خاک منتهی می شود، به اعتبار زمانی است که اولین مخلوق از کتم عدم به وجود آمد.

 

14- تمامی انسان هایی که بر روی زمین پدیدار می شوند، در گذشته آفریده شده اند.*

و قد خلقتک من قبل و لم تک شیئًا

جمله حالیه «و لم تک شیئًا» ممکن است ناظر به زمانی باشد که انسان ها آفریده نشده بودند، در این صورت «خلقتک من قبل» ناظر به عالم ذرّ خواهد بود; یعنی، درگذشته ما تو را از هیچ و بدون اسباب متعارف آفریدیم، حال چگونه از به وجود آمدن یحیی از پدر و مادری پیر و عقیم شگفت زده می شوی.

انسان:

خلقت انسان 11; منشأ خلقت انسان 10

بشارت:

بشارت ولادت یحیی(ع) 1

پیری:

فرزندداری در پیری 2

تذکر:

تذکر خلقت زکریا(ع) 9

تفکر:

آثار تفکر در خلقت انسان 12

خدا:

آثار اراده خدا 7، 10; آثار مشیت خدا 7; اراده مطلق خدا 3; بشارتهای خدا 1; تذکرات خدا 9; حاکمیت اراده خدا 12; حاکمیت مشیت خدا 12; قدرت خدا 2; قدرت مطلق خدا 3; نشانه های قدرت خدا 11; نشانه های قدرت مطلق خدا 13

ذکر:

آثار ذکر ربوبیت خدا 7; موانع ذکر اراده خدا

زکریا(ع):

اطمینان زکریا(ع) 1، 9; بارداری همسر زکریا(ع) 7، 9; بشارت به زکریا(ع) 1; تذکر به زکریا(ع) 9; عوامل اطمینان زکریا(ع) 7; ویژگیهای گفتگوی زکریا(ع) با خدا 8

شبهات:

عوامل رفع شبهه 12

عالم ذر:

خلقت در عالم ذر 14

عوامل طبیعی:

نقش عوامل طبیعی 3، 4، 5، 12، 13

نظام علیت 4، 13:

یحیی(ع):

معجزه ولادت یحیی(ع) 6