تفسیر آیات قرآن کریم – سوره انعام – آیه ۹ – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَلَوْ جَعَلْنَاهُ مَلَکًا لَّجَعَلْنَاهُ رَجُلاً وَلَلَبَسْنَا عَلَیْهِم مَّا یَلْبسُونَ

و اگر او را فرشته قرار می دادیم حتماً او را به صورت مردی در می آوردیم [تا او را ببینند آنگاه می گفتند: ما در فرشته بودن او شک داریم]در نتیجه آنچه را که آنان [بر خود]مشتبه می سازند بر آنان مشتبه می ساختیم.

1 خداوند بر فرض انتخاب فرشتگان برای پیامبری، آنان را به صورت بشر قرار می داد.

و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا

2 درخواست نزول فرشته به عنوان پیامبر، از بهانه های کفرپیشگان

و لو جعلنه ملکا

جمله «و لو جعلناه ملکا ... »، می تواند منقطع از آیه قبل بوده و جواب از درخواست دیگر کفار، که فرستادن فرشته به عنوان پیامبر است، باشد.

3 گریز کفرپیشگان بهانه جو از ایمان به پیامبر (ص)، با درخواست معجزاتی غیرعملی

و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا

4 کافران، مدعی عدم شایستگی بشر برای احراز مقام رسالت و اختصاص آن به فرشتگان

و لو جعلنه ملکا

5 خداوند، جز از جنس بشر، پیامبری برای آدمیان قرار نخواهد داد.

و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا

6 خداوند پیامبران خویش را از میان مردان برمی گزیند.

و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا

گزینش کلمه «رجلا» به جای «بشراً» می تواند گواهی بر نکته مذکور در براشت باشد.

7 مردم عادی از تحمل مشاهده چهره واقعی فرشتگان در دنیا ناتوان هستند.

و لو أنزلنا ملکا لقضی الأمر ... و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا

در آیه قبل نزول فرشتگان را به صورت اصلی مشروط به قضای امر و هلاکت کافران دانست و در این آیه نزول فرضی فرشته را برای مردم به شکل مردان اعلام می کند. از این دو نکته می توان مطلب بالا را استفاده کرد.

8 خداوند، فرشتگان را برای آدمیان به پیامبری برنمی گزیند.

و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا

حرف «لو» در مواردی به کار می رود که شرط، امری ممتنع و غیرعملی باشد.

9 امکان تجسم فرشتگان به صورت آدمی

و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا

آنچه در آیه نفی شده، پیامبر شدن فرشتگان است، نه تجسم آنان به صورت آدمی.

10 بقای مغالطه کاری و بهانه جوییهای کافران، حتی در صورت انتخاب پیامبر از میان فرشتگان

و لو جعلنه ملکا لجعلنه رجلا و للبسنا علیهم

11 کافران به رسالت پیامبر (ص)، حق پوش و مغالطه کارند.

و للبسنا علیهم ما یلبسون

«یلبسون»، فعل مضارع و بیانگر استمرار تلبیس کافران است.

12 خداوند حق پوشان و مغالطه کاران در رسالت پیامبر (ص) را در گمراهی رها می کند.

و للبسنا علیهم ما یلبسون

13 محرومیت از هدایت الهی، نتیجه حق پوشی و مغالطه کاری خود انسان

و للبسنا علیهم ما یلبسون

تلبیس خداوند (للبسنا)، از نظر رتبه، پس از تلبیس خود آدمی (ما یلبسون) قرار دارد.

انبیا:

بشر بودن انبیا 1، 5 ; جنس انبیا 10 ; گزینش انبیا 6 ; مرد بودن انبیا 6 ; ویژگی انبیا 1، 5، 6، 8

انسان:

ضعف انسان 4، 7

ایمان:

به محمّد (ص) 3 ; متعلق ایمان 3

حق:

آثار کتمان حق 13 ; گمراهی کتمانخکنندگان حق 12

خدا:

اضلال خدا 12 ; هدایت خدا 13

کافران:

بهانه جویی کافران 2، 3، 10 ; خواسته های کافران 2 ; عقیده کافران 4 ; کافران صدر اسلام 3 ; کافران و کتمان حق 11 ; کافران و محمّد (ص) 3 ; کافران و نبوت بشر 4 ; کافران و نبوت محمّد (ص) 11 ; کافران و نبوت ملائکه 4 ; مغالطه کافران 10، 11

کفر:

به محمّد (ص) 3

محمّد (ص):

اعراض از محمّد (ص) 3 ; مغالطه در نبوت محمّد (ص) 12

معجزه:

درخواست معجزه 3 ; معجزه اقتراحی 3

مغالطه:

آثار مغالطه 13

ملائکه:

تجسّم ملائکه 9 ; درخواست نبوت ملائکه 2 ; رؤیت ملائکه 7 ; نبوت ملائکه 1، 8

نبوت:

مقام نبوت 4، 5، 8

هدایت:

محرومیت از هدایت 13