تفسیر آیات قرآن کریم- سوره محمد(ص)- آیه24 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا

پس آیا در قرآن تدبّر نمی کنند؟ [نه] بلکه بر دل هایی قفل های خاصّ آنها است.

1- توبیخ بیماردلان حق گریز، از سوی خداوند به خاطر نیندیشیدن در ژرفای مفاهیم قرآن

أفلایتدبّرون القرءان

2- خداوند، خواهان تدبّر انسان در حقایق وحی و نه برخورد سطحی با آن

أفلایتدبّرون القرءان

3- «قرآن» کتاب معرفت و شناخت، و «اسلام» دین عقل و اندیشه

أفلایتدبّرون القرءان

4- اندیشه و تدبّر انسان، در قرآن، مانع کفر است.

فأصمّهم و أعمی أبصـرهم . أفلایتدبّرون القرءان

از لحن «أفلایتدبّرون»، استفاده می شود که اگر آنان به راستی در قرآن تدبّر می کردند، در برابر دستورات حق کر و کور نبوده و موضع نمی گرفتند.

5- مفاهیم عالی قرآن، قابل درک و تدبّر برای انسان

أفلایتدبّرون القرءان

تعبیر «أفلایتدبّرون»، همگان را به تدبّر در قرآن برمی انگیزاند. این انگیزش از سوی خداوند، مبتنی بر این است که حقایق قرآن برای بشر، قابل درک و استفاده باشد.

6- توبیخ الهی نسبت به حق گریزان، به خاطر بسته بودن قلب و روح آنان بر آیات ژرف قرآن

أفلایتدبّرون القرءان أم علی قلوب أقفالها

برداشت بالا، بر این اساس است که «أم» به معنای «بل» و برای اضراب انتقالی باشد.

7- بهرهوری از مفاهیم عالی وحی، منوط به داشتن قلب سلیم و زمینه ساز تدبر

أفلایتدبّرون ... أم علی قلوب أقفالها

در صورتی که «أم» به معنای «بل» باشد، مفاد آیه چنین می شود: اگر در قرآن تدبر شود، حقیقت بر انسان آشکار می گردد; ولی حق گریزان در نتیجه اعمال خودشان، قلبی بسته و ناتوان از تدبر دارند. در حالی که تدبر در قرآن، برای قلب سلیم و تأثیرپذیر، میسر است.

8- قلب، از ابزار مهم شناخت و ژرف اندیشی در حقایق

أفلایتدبّرون ... أم علی قلوب أقفالها

اسلام

عقلانیت اسلام 3; فضیلت اسلام 3

بیماردلان

سرزنش بیماردلان 1

تعقل

تعقل در اسلام 3; سرزنش عدم تعقل در قرآن 1، 6

حق

ختم قلب حق ناپذیران 6; سرزنش حق ناپذیران 1، 6

خدا

توصیه های خدا 2; سرزنشهای خدا 1، 6

شناخت

ابزار شناخت 8

قرآن

آثار تدبر در قرآن 4; تدبر در قرآن 5; سهولت فهم قرآن 5; فضیلت قرآن 3

قلب

آثار سلامتی قلب 7; نقش قلب 8

کفر

موانع کفر 4

وحی

اهمیت تدبر در وحی 2; زمینه فهم وحی 7