تفسیر آیات قرآن کریم – سوره قصص – آیه 15 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
وَدَخَلَ الْمَدینَةَ عَلَی حِینِ غَفْلَةٍ مِّنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِیهَا رَجُلَیْنِ یَقْتَتِلَانِ هَذَا مِن شیعَتِهِ وَهَذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذی مِن شیعَتِهِ عَلَی الَّذی مِنْ عَدُوِّهِ فَوَکَزَهُ مُوسَی فَقَضَی عَلَیْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُّضِلٌّ مُّبینٌ
و [موسی] به شهر درآمد در حالی که اهل آن بی خبر بودند، پس دو مرد را در آن جا یافت که باهم پیکار می کردند این یک از پیروانش بود و آن یک از دشمنانش; آن که از پیروانش بود بر ضدِّ آن که از دشمنانش بود از او کمک خواست، پس موسی با مشت به او زد و کارش را ساخت، گفت: این از عمل شیطان است، همانا او دشمنی گمراه کننده و نمایان است.
1 - ورود موسی(ع) به شهر مصر، در ساعت استراحت و غفلت و بی خبری مردم
و دخل المدینة علی حین غفلة من أهلها
«غفلت» به معنای بی خبری و مراد از «علی حین غفلة من أهلها» (ساعت بی خبری مردم شهر) زمانی است که مردم دست از کسب و کار می کشند و به خانه هایشان برمی گردند و از آنچه در شهر می گذرد بی خبر می مانند.
2 - واقع شدن کاخ فرعون و محل زندگی موسی(ع) در نقطه ای خارج از شهر مصر
و دخل المدینة
با توجه به این که موسی(ع) در آن زمان پیش فرعون و در کاخ وی زندگی می کرد، تعبیر «دخل المدینة» نشان می دهد که قصر فرعون در محلی بیرون از شهر مصر واقع شده بود.
3 - برخورد موسی(ع) در شهر مصر، با زد و خورد دو مرد به قصد کشتن یکدیگر
فوجد فیها رجلین یقتتلان
واژه «یقتتلان» نشان می دهد که نزاع میان آن دو مرد، نزاعی عادی نبوده است; بلکه آن دو به قصد کشتن، همدیگر را می زدند.
4 - یکی از دو مرد در حال زد و خورد، اسرائیلی و از پیروان موسی(ع) و دیگری قبطی و از دشمنان او بود.
هـذا من شیعته و هـذا من عدوّه
5 - پایبند ماندن بنی اسرائیل بر آیین توحیدی پدران خویش (ابراهیم، اسحاق و یعقوب)
هـذا من شیعته
6 - دشمنی قبطیان با بنی اسرئیل در مصر
هـذا من شیعته و هـذا من عدوّه
7 - استغاثه و یاری طلبی مرد بنی اسرائیلی، از موسی(ع) علیه فرد قبطی
فاستغـثه الذی من شیعته علی الذی من عدوّه
8 - اقدام بی درنگ موسی(ع) برای حمایت از مرد بنی اسرائیلی علیه فرد قبطی
فوکزه موسی
«فاء» در «فوکزه» فصیحه و عطف بر جمله محذوف است; یعنی، «فأقبل موسی علی الذی من عدوّه فوکزه». گفتنی است که «اقدام بی درنگ» از به کارگیری «فاء» ـ که بیانگر عدم وجود فاصله میان یاری طلبی مرد اسرائیلی و پاسخ مثبت موسی(ع) به وی است ـ استفاده می شود.
9 - حمله موسی(ع) به فرد قبطی و وارد آوردن ضربه مشتی بر وی
فوکزه موسی
«وَکْز» (مصدر «وَکَزَ») زدن با مشت است.
10 - جان باختن فرد قبطی با ضربه مشت موسی
فوکزه موسی فقضی علیه
عبارت «قضی علیه» مرادف با «قتله» است.
11 - موسی(ع) برخوردار از توان جسمی فوق العاده و دشمن شکن
فوکزه موسی فقضی علیه
12 - در دیدگاه موسی(ع) قتل ناخواسته مرد قبطی، عملکرد شیطان بود.
قال هـذا من عمل الشیطـن
13 - شیطان، دشمن انسان و عامل گمراهی وی
إنّه عدوٌّ مضلّ
14 - دشمنی و گمراه گری شیطان، امری روشن و غیر قابل انکار
إنّه عدوٌّ مضلّ مبین
15 - قتل ناخواسته فرد قبطی به وسیله موسی(ع)، نمود دشمنی و گمراه گری شیطان
هـذا من عمل الشیطـن إنّه عدوٌّ مضلّ مبین
استمداد
استمداد از موسی(ع) 7
انسان
دشمنان انسان 13
بنی اسرائیل
استمداد بنی اسرائیلی 7; تاریخ بنی اسرائیل 5، 6; توحید بنی اسرائیل 5; حمایت از بنی اسرائیلی 7; دشمنان بنی اسرائیل 6; دین بنی اسرائیل 5
شیطان
اضلال شیطان 13; دشمنی شیطان 13; دلایل اضلال شیطان 15; نقش شیطان 13، 15; وضوح اضلال شیطان 14; وضوح دشمنی شیطان 14
عمل
عمل شیطانی 12
فرعون
موقعیت کاخ فرعون 2
فرعونیان
دشمن فرعونیان 6; قتل فرعونی 10، 12; نزاع فرعونی 3، 4، 8، 9
گمراهی
عوامل گمراهی 13
مصریان
وقت استراحت مصریان 1
موسی(ع)
بینش موسی(ع) 12; حمایتهای موسی(ع) 8; صفات موسی(ع) 11; قتلهای موسی(ع) 10; قدرت جسمانی موسی(ع) 11; قصه موسی(ع) 1، 3، 4، 7، 8، 9، 10; موسی(ع) در کاخ فرعون 2; موسی(ع) و قتل فرعونی 15; ورود موسی(ع) به مصر 1; هجوم موسی(ع) به فرعونی 9
تصاویر ضمیمه
