تفسیر آیات قرآن کریم- سوره فصلت – آیه 37 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

وَمِنْ آیَاتِهِ اللَّیْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لَا تَسْجُدُوا لِلشَّمْس وَلَا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذی خَلَقَهُنَّ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ

 

و از نشانه های [قدرت] او شب و روز و خورشید و ماه است، نه برای خورشید سجده کنید و نه برای ماه و برای خدایی که آنها را خلق کرده است سجده کنید اگر تنها او را پرستش می کنید.

 

1 - «شب و روز» و «خورشید و ماه»، از آیات و نشانه های خداوند است.

 

و من ءایـته الّیل و النهار والشمس والقمر

 

2 - جهان هستی، سرشار از آیات و نشانه های خداوند است.

 

و من ءایـته

کلمه «مِنْ» در «من آیاته» برای تبعیض است. از این که شب و روز و ماه و خورشید با تمام عظمت، بخشی از آیات الهی معرفی شده اند، برداشت بالا استفاده می شود.

 

3 - تقدم خلقت خورشید برماه *

 

و من ءایـته ... الشمس و القمر

برداشت یاد شده بدان احتمال است که تقدم ذکر «شمس» بر «قمر» ناظر به مطلب بالا باشد.

 

4 - خلقت خورشید شگرف تر و شایان توجه تر از آفرینش ماه *

 

و من ءایـته ... الشمس و القمر

برداشت یاد شده بدان احتمال است که تقدم نام خورشید بر قمر، اشاره به اهمیت بیشتر آن در منظومه شمسی و شناخت اجرام آسمانی باشد.

 

5 - پرستش خورشید و ماه و دیگر آیات الهی، امری ناروا و به دور از اندیشه و معرفت

 

و من ءایـته ... لاتسجدوا للشمس و لا للقمر

با توجه به این که قرآن نخست انسان ها را به مطالعه آیات و معرفت هستی فراخوانده و پس از آن از پرستش خورشید نهی کرده است، این نکته به دست می آید که قرآن، پرستش خورشید و ماه را نتیجه اندیشه نکردن در هستی یا عدم شناخت صحیح آن می داند.

 

6 - وجود گرایش های خورشیدپرستی و ماه پرستی، در میان مردم عصر پیامبر(ص)

 

لاتسجدوا للشمس و لا للقمر

مطلب بالا با توجه به این نکته است که نهی در موردی معنا دارد که زمینه ارتکاب منهی عنه وجود داشته باشد.

 

7 - سجده برای غیر خدا، ممنوع و مورد نهی صریح خداوند است.

 

لاتسجدوا للشمس و لا للقمر

 

8 - سجده و کرنش، تنها در برابر آفریدگار هستی روا است.

 

واسجدوا للّه الذی خلقهنّ

 

9 - خداوند، آفریدگار شب و روز و خورشید و ماه

 

و من ءایـته ... الذی خلقهنّ

 

10 - مطالعه آفاقی، روشی کارآمد در جهت گرایش به توحید

 

و من ءایـته الّیل و النهار ... و اسجدوا للّه

 

11 - عبادت و پرستش، تنها شایسته آفریدگار جهان است; و نه در شأن مخلوقات او.

 

و اسجدوا للّه الذی خلقهنّ إن کنتم إیّاه تعبدون

تقدیم «إیّاه» بر «تعبدون» علاوه بر رعایت فاصله آیات، می تواند برای حصر نیز باشد.

 

12 - توحید در خالقیت، زمینه ساز توحید در عبودیت

 

و اسجدوا للّه الذی خلقهنّ إن کنتم إیّاه تعبدون

آیه شریفه به این نکته اشاره دارد که در پرتو تصحیح مبانی اندیشه ای، می توان بر گرایش های وجودی تأثیر گذاشت.

 

13 - مخلوق بودن، ناسازگار با مقام والای معبود بودن و مورد پرستش قرار گرفتن

 

لاتسجدوا للشمس و لا للقمر و اسجدوا للّه الذی خلقهنّ إن کنتم إیّاه تعبدون

 

14 - سجده، اصلی ترین نماد و نمود عبودیت

 

لاتسجدوا ... واسجدوا ... إن کنتم إیّاه تعبدون

آفرینش:

خالق آفرینش 11

آیات خدا:

آیات آفاقی 1; فراوانی آیات آفاقی 2; مطالعه آیات آفاقی 10

احکام: 7

اسلام:

تاریخ صدر اسلام 6

ایمان:

روش ایمان به توحید 10

توحید:

توحید در خالقیت 12; توحید عبادی 8، 11; زمینه توحید عبادی 12

جهان بینی:

جهان بینی توحیدی 11

خالق:

معبودیت خالق 11

خدا:

اختصاصات خدا 8; خالقیت خدا 9; نواهی خدا 7

خورشید:

اهمیت خلقت خورشید 4; تاریخ خلقت خورشید 3; خالق خورشید 9; خورشید از آیات خدا 1

خورشیدپرستی:

بی منطقی خورشیدپرستی 5; خورشیدپرستی در صدراسلام 6; ناپسندی خورشیدپرستی5

روز:

خالق روز 9; روز از آیات خدا 1

سجده:

آثار سجده 14; احکام سجده 7; سجده بر خدا 8; سجده بر غیرخدا 7

شب:

خالق شب 9; شب از آیات خدا 1

عبودیت:

نشانه های عبودیت 14

ماه(گردون)

اهمیت خلقت ماه(گردون) 4; تاریخ خلقت ماه(گردون) 3; خالق ماه(گردون) 9; ماه(گردون) از آیات خدا 1

ماه پرستی

بی منطقی ماه پرستی 5; ماه پرستی در صدراسلام 6; ناپسندی ماه پرستی 5

مخلوق

معبودیت مخلوق 13

مردم:

عقیده مردم صدراسلام 6

معبودیت:

ملاک معبودیت 11، 13