تفسیر آیات قرآن کریم- سوره فصلت - آیه 2– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

تَنزیلٌ مِّنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

[این قرآن] فرود آورده شده از جانب آن [خدای ]رحمان رحیم است.

1 - قرآن، کتابی نازل شده از ناحیه خداوند

تنزیل من الرحمـن الرحیم

«تنزیل» مصدر و به معنای اسم مفعول «منزَّل» است. این کلمه خبر برای مبتدای محذوف «هـذا» است که اشاره به قرآن دارد.

2 - تمامی قرآن، حتی حروف آن، نازل شده از ناحیه خداوند *

حم . تنزیل من

برداشت یاد شده بنابر این احتمال است که «حم» اشاره به حروف داشته باشد; یعنی، تنها مفاهیم و معارف کلی از ناحیه خداوند بر پیامبر نازل نشده است تا او آنها را به لفظ درآورده باشد; بلکه آیات قرآن ـ که تشکیل یافته از «حاء و میم» و امثال آن است ـ با همین شکل از ناحیه خداوند نازل شده است.

3 - خداوند، رحمان (دارای رحمتی فراگیر) و رحیم (دارای مهری پایان ناپذیر) است.

تنزیل من الرحمـن الرحیم

«رحمان» صیغه مبالغه و بیانگر گستردگی و فراگیری رحمت خداوند است. «رحیم» که بر وزن فعیل است (این وزن غالباً حاکی از عدم انفکاک صفت از ذات می باشد) بیانگر پایان ناپذیری آن است.

4 - قرآن، نازل شده به شکل نزول تدریجی

تنزیل من الرحمـن الرحیم

مطلب یاد شده از واژه «تنزیل» ـ که برای نزول تدریجی به کار می رود ـ استفاده شده است (مفردات راغب).

5 - قرآن، در قالب الفاظ عربی، دارای نزول تدریجی از جانب خداوند

حم . تنزیل من

بنابراین احتمال که «حم» نظر به جنبه لفظی قرآن داشته باشد، با توجه به آیاتی که نزول دفعی قرآن را می فهماند می توان نتیجه گرفت که نزول دفعی قرآن، نزولی مفهومی و معرفتی بوده و نزول لفظی آن در قالب حروف و کلمات عربی، نزول تدریجی بوده است.

6 - قرآن، جلوه ای از رحمانیت و رحیم بودن خداوند

تنزیل من الرحمـن الرحیم

7 - نزول تدریجی قرآن، جلوه ای از رحمت خداوندی

تنزیل من الرحمـن الرحیم

8 - هدف از نزول قرآن، دستیابی همگان به رحمت الهی است.

تنزیل من الرحمـن الرحیم

از آن جاکه نزول قرآن از رحمت الهی سرچشمه گرفته، به دست می آید که هدف از نزول، ایجاد زمینه برای دستیابی همگان به رحمت الهی می باشد.

اسماوصفات:

رحمان 3; رحیم 3

خدا:

جاودانگی رحمت خدا 3; عمومیت رحمت خدا 8; نشانه های رحمانیت خدا 6; نشانه های رحمت خدا 7; نشانه های رحیمیت خدا 6; وسعت رحمت خدا 3

قرآن:

عربیت قرآن 5; فضیلت قرآن 6; فلسفه نزول قرآن 8; کیفیت نزول قرآن 4; منشأ نزول قرآن 1، 2، 5; نزول تدریجی قرآن 4، 5، 7; وحیانیت قرآن 1، 2، 5; ویژگیهای قرآن 2، 5