تفسیر آیات قرآن کریم- سوره طلاق – آیه 7 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

لِیُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا

هر صاحب وسعتی باید طبق وسعت خود هزینه دهد، و کسی که رزقش بر او تنگ شده است باید از آنچه خدا به او داده است هزینه کند; خداوند هیچ کس را جز به قدر امکاناتی که به او داده است تکلیف نمی کند; چه بسا خدا بعد از سختی آسانی پدید آورد.

 

1 - مردان متمکّن و توانگر، باید به میزان توانایی و فراخْ دستی خویش، هزینه زندگی زنان مطلّقه را در دوران شیردادن به نوزادان ـ افزون بر پرداخت اجرت شیردادن ـ بپردازند.

 

لینفق ذو سعة من سعته

در این که حکم انفاق در این آیه، اختصاص به دوران شیردادن زنان مطلّقه به نوزادشان دارد و یا شامل دوران عدّه نیز می شود، میان مفسران اختلاف هست. برداشت یاد شده، مبتنی بر احتمال نخست است.

 

2 - مردان متمکن و توانا، باید به میزان توانایی و فراخْ دستی خویش، هزینه زندگی زنان مطلّقه خود را در دوران عدّه بپردازند.

 

لینفق ذو سعة من سعته

 

3 - مردان تنگ دست، باید به مقدار توانایی خویش هزینه زندگی زنان مطلّقه را در دوران شیردادن به نوزادان ـ افزون بر پرداخت اجرت شیردادن ـ بپردازند.

 

و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه

 

4 - مردان تنگ دست، باید به میزان توانایی خویش، هزینه زندگی زنان مطلّقه را در ایّام عدّه بپردازند.

 

و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه

 

5 - میزان پرداخت هزینه زندگی همسران و انفاق به دیگران، بسته به توانایی و دارایی شوهران و انفاق گران است.

 

لینفق ذو سعة من سعته و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه

برداشت یاد شده، براساس دیدگاه برخی از مفسران است که گفته اند: آیه شریفه، علاوه بر مورد زنان مطلّقه، شامل همه زنان و همه انفاق های واجب و مستحب می شود.

 

6 - خداوند، به میزان توانایی ها و امکانات هر شخصی، به او تکلیف کرده و از وی مسؤولیت خواسته است.

 

لایکلّف اللّه نفسًا إلاّ ما ءاتیها

 

7 - مقدار توانایی و امکانات افراد، از شاخصه هایی است که باید در تکلیف کردن و مسؤولیت خواستن لحاظ شود.

 

لایکلّف اللّه نفسًا إلاّ ما ءاتیها

 

8 - اموال، توانایی ها و امکانات بشر، همگی داده خداوند و جلوه لطف او است.

 

فلینفق ممّا ءاتیه اللّه لایکلّف اللّه نفسًا إلاّ ما ءاتیها

 

9 - خداوند، برای مؤمنان پس از هر دشواری، آسانی مقرر فرموده است.

 

سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا

 

10 - نوید خداوند به امکان رفع مشکل زنان مطلّقه و همسرانشان، در صورت رعایت تعالیم و رهنمودهای الهی

 

لینفق ذو سعة من سعته ... سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا

 

11 - زنان مطلّقه و شوهران تنگ دست آنان ـ در صورت رعایت آموزه ها و رهنمودهای الهی ـ مورد عنایت و حمایت خدا قرار می گیرند.

 

سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا

 

12 - امید بستن به حل مشکلات زندگی مشترک و تبدیل شدن سختی ها به آسانی ها ـ در پرتو لطف و عنایت خداوند ـ امیدی شایسته و بجا برای مؤمنان

 

سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا

آیه شریفه، ضمن امید بخشیدن به مردان و زنان درگیر با مشکلات زندگی مشترک، آنان را به رفع شدن مشکلاتشان در پرتو عنایت و لطف خداوند، امیدوار ساخته و به این امیدواری تشویق و ترغیب کرده است.

 

13 - عنایت و لطف ویژه خداوند، نسبت به قشر آسیب پذیر و محروم جامعه در تعالیم و تکالیف خویش

 

و من قدر علیه رزقه فلینفق ممّا ءاتیه اللّه ... سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا

برداشت یاد شده، مبتنی بر این نکته است که جمله «سیجعل اللّه ...» ناظر به تنگدستان (من قدر علیه رزقه) باشد.

 

14 - اهتمام اسلام به حقوق زنان مطلّقه و دفاع از آنان در استیفای آن

 

   فطلّقوهنّ لعدّتهنّ ... فأمسکوهنّ بمعروف ... أسکنوهنّ ... فأنفقوا علیهنّ ... سیجعل اللّه بعد عسر یسرًا

برداشت یاد شده، با توجه به این نکته است که آیه شریفه، آخرین آیه ای است که درباره زنان مطلّقه و تکالیف شوهرانشان در برابر آنها می باشد و در تمام آیات گذشته، مردان مورد خطاب قرار گرفته اند و از آنان خواسته شده که حقوق همسران خود را (از قبیل مسکن، نفقه و اجرت شیردادن و ...) پرداخت نمایند و نیز با آنان به طور شایسته و مطابق با موازین عقل و شرع رفتار کنند.

آسانی

منشأ آسانی 9

امکانات دنیوی

منشأ امکانات دنیوی 8

امیدواری

امیدواری بجا 12; امیدواری به حل مشکلات 12

انفاق

قدرت در انفاق 5; محدوده انفاق 5

تکلیف

آثار عمل به تکلیف 10، 11; شرایط تکلیف 6، 7; قدرت در تکلیف 5، 6، 7

حمایتهای خدا

مشمولان حمایتهای خدا 11

خدا

آثار لطف خدا 12; افعال خدا 9، 10; بشارتهای خدا10; عطایای خدا 8; نشانه های لطف خدا 8

رضاع

مزد رضاع 1، 3

سختی

آثار سختی 9

شوهر

بشارت به شوهر 10; تکلیف شوهران ثروتمند 1، 2; تکلیف شوهران فقیر 3، 4; حمایت از شوهر 11

طلاق

احکام طلاق 1، 2، 3; احکام عده طلاق 4

فقرا

امداد به فقرا 13

قدرت

منشأ قدرت 8

لطف خدا

مشمولان لطف خدا 11، 13

مال

منشأ مال 8

مؤمنان

امیدواری مؤمنان 12

مشکلات

منشأ رفع مشکلات 10، 12

مطلقه

اهمیت حقوق مطلقه 14; حقوق مطلقه 1، 2، 3، 4، 10; حمایت از مطلقه 11; نفقه مطلقه 1، 2، 3، 4

نفقه

احکام نفقه 5; قدرت در نفقه 5; محدوده نفقه 5

همسر

نفقه همسر 5